ऊर्ध्व
Contents
Sanskrit[edit]
Etymology[edit]
From Proto-Indo-European *h₃r̥dʰwós (“high, upright”). Cognate with Ancient Greek ὀρθός (orthós), Latin arduus, Avestan 𐬆𐬭𐬆𐬜𐬡𐬀 (ərəδβa), Old Norse ǫrðugr (“steep”). Morphologically formed from verbal root वर्धति (√vṛdh, “to grow, elevate”).
Pronunciation[edit]
Adjective[edit]
ऊर्ध्व • (ūrdhvá)
- rising or tending upwards, raised, elevated, erected, erect, upright, high, above
-
c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.36.13
- ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये तिष्ठा देवो न सविता।
ऊर्ध्वो वाजस्य सनिता यदञ्जिभिर्वाघद्भिर्विह्वयामहे॥- ūrdhva ū ṣu ṇa ūtaye tiṣṭhā devo na savitā.
ūrdhvo vājasya sanitā yadañjibhirvāghadbhirvihvayāmahe.- Stand up erect to lend us aid, stand up like Savitar the God:
Erect as strength-bestower we call aloud, with unguents and with priests, on thee.
- Stand up erect to lend us aid, stand up like Savitar the God:
- ūrdhva ū ṣu ṇa ūtaye tiṣṭhā devo na savitā.
- ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये तिष्ठा देवो न सविता।
-
Usage notes[edit]
In Classical Sanskrit occurring chiefly in compounds.
Declension[edit]
Masculine a-stem declension of ऊर्ध्व | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | ऊर्ध्वः (ūrdhvaḥ) | ||
Gen. sg. | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | ऊर्ध्वः (ūrdhvaḥ) | ऊर्ध्वौ (ūrdhvau) | ऊर्ध्वाः (ūrdhvāḥ) |
Vocative | ऊर्ध्व (ūrdhva) | ऊर्ध्वौ (ūrdhvau) | ऊर्ध्वाः (ūrdhvāḥ) |
Accusative | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ऊर्ध्वौ (ūrdhvau) | ऊर्ध्वान् (ūrdhvān) |
Instrumental | ऊर्ध्वेन (ūrdhvena) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वैः (ūrdhvaiḥ) |
Dative | ऊर्ध्वाय (ūrdhvāya) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Ablative | ऊर्ध्वात् (ūrdhvāt) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Genitive | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वानाम् (ūrdhvānām) |
Locative | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वेषु (ūrdhveṣu) |
Feminine ā-stem declension of ऊर्ध्व | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | ऊर्ध्वा (ūrdhvā) | ||
Gen. sg. | ऊर्ध्वायाः (ūrdhvāyāḥ) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | ऊर्ध्वा (ūrdhvā) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वाः (ūrdhvāḥ) |
Vocative | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वाः (ūrdhvāḥ) |
Accusative | ऊर्ध्वाम् (ūrdhvām) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वाः (ūrdhvāḥ) |
Instrumental | ऊर्ध्वया (ūrdhvayā) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वाभिः (ūrdhvābhiḥ) |
Dative | ऊर्ध्वायै (ūrdhvāyai) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वाभ्यः (ūrdhvābhyaḥ) |
Ablative | ऊर्ध्वायाः (ūrdhvāyāḥ) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वाभ्यः (ūrdhvābhyaḥ) |
Genitive | ऊर्ध्वायाः (ūrdhvāyāḥ) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वानाम् (ūrdhvānām) |
Locative | ऊर्ध्वायाम् (ūrdhvāyām) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वासु (ūrdhvāsu) |
Neuter a-stem declension of ऊर्ध्व | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ||
Gen. sg. | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Vocative | ऊर्ध्व (ūrdhva) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Accusative | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Instrumental | ऊर्ध्वेन (ūrdhvena) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वैः (ūrdhvaiḥ) |
Dative | ऊर्ध्वाय (ūrdhvāya) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Ablative | ऊर्ध्वात् (ūrdhvāt) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Genitive | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वानाम् (ūrdhvānām) |
Locative | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वेषु (ūrdhveṣu) |
Noun[edit]
ऊर्ध्व • (ūrdhvá) n
Declension[edit]
Neuter a-stem declension of ऊर्ध्व | |||
---|---|---|---|
Nom. sg. | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ||
Gen. sg. | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ||
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Vocative | ऊर्ध्व (ūrdhva) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Accusative | ऊर्ध्वम् (ūrdhvam) | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वानि (ūrdhvāni) |
Instrumental | ऊर्ध्वेन (ūrdhvena) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वैः (ūrdhvaiḥ) |
Dative | ऊर्ध्वाय (ūrdhvāya) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Ablative | ऊर्ध्वात् (ūrdhvāt) | ऊर्ध्वाभ्याम् (ūrdhvābhyām) | ऊर्ध्वेभ्यः (ūrdhvebhyaḥ) |
Genitive | ऊर्ध्वस्य (ūrdhvasya) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वानाम् (ūrdhvānām) |
Locative | ऊर्ध्वे (ūrdhve) | ऊर्ध्वयोः (ūrdhvayoḥ) | ऊर्ध्वेषु (ūrdhveṣu) |
Preposition[edit]
ऊर्ध्व • (ūrdhvá)
- in the sequel, in the later part (e.g. of a book or manuscript; because in Sanskrit manuscripts the later leaves stand above), subsequent, after (with ablative)
- अत ऊर्ध्वम् (ata ūrdhvam), or इत ऊर्ध्वम् (ita ūrdhvam) — hence forward, from that time forward, after that passage, hereafter
- ऊर्ध्वं संवत्सरात् (ūrdhvaṃ saṃvatsarāt) — after a year
- ऊर्ध्वं देहात् (ūrdhvaṃ dehāt), — after life, after death
- after, after the death of (+ ablative)
- ऊर्ध्वं पितुः (ūrdhvaṃ pituḥ) — after the father's death
- in a high tone, aloud