စက်

Burmese

Pronunciation

• IPA^(key): /sɛʔ/
• Romanization: MLCTS: cak • ALA-LC: cakʻ • BGN/PCGN: set • Okell: seʔ

Etymology 1

Borrowed from Pali cakka, from Sanskrit चक्र (cakrá), from Proto-Indo-Iranian *čakrám, from Proto-Indo-European *kʷékʷlos (“wheel”). Doublet of စကြာ (ca.kra).

Noun

စက် • (cak)

1. circle; wheel; cycle
2. weaponry
3. machine, machinery, manufactory
4. mill
5. authority, controlling power
6. characteristic marks of the Buddha

Derived terms

• ကူးစက် (ku:cak)
• ကူးစက်ရောဂါ (ku:cak-rau:ga)
• ချည်မျှင်နှင့်အထည်စက် (hkyanyhmyanghnang.a.htanycak)
• ချွန်စက် (hkywancak)
• ချိန်စက် (hkyincak)
• ဂဏန်းတွက်စက် (ga.nan:twakcak)
• ဂျုံစက် (gyumcak)
• ငလျင်မှတ်စက် (nga.lyanghmatcak)
• စက်ကတ်ကြေး (cakkatkre:)
• စက်ကျ (cakkya.)
• စက်ကြိုး (cakkrui:)
• စက်ကြီး (cakkri:)
• စက်ကလေး (cakka.le:)
• စက်ကွင်း (cakkwang:)
• စက်ကိရိယာ (cakki.ri.ya)
• စက်ချုပ် (cakhkyup)
• စက်ခုတ် (cakhkut)
• စက်ခေါင်း (cakhkaung:)
• စက်ဆန် (cakhcan)
• စက်ဆရာ (cakhca.ra)
• စက်ဆီ (cakhci)
• စက်တိုင် (caktuing)
• စက်တုံး (caktum:)
• စက်တော်ရာ (caktaura)
• စက်နာရီ (caknari)
• စက်ပစ္စည်း (cakpaccany:)
• စက်ပစ်ကွင်း (cakpackwang:)
• စက်ပန်း (cakpan:)
• စက်ပုန်းခုတ် (cakpun:hkut)
• စက်ဘီး (cakbhi:)
• စက်မှု (cakhmu.)
• စက်မှုတော်လှန်ရေး (cakhmu.tauhlanre:)
• စက်မှုပညာ (cakhmu.pa.nya)
• စက်မှုလက်မှု (cakhmu.lakhmu.)
• စက်မှုလက်မှုကျောင်း (cakhmu.lakhmu.kyaung:)
• စက်မှုလယ်ယာ (cakhmu.laiya)
• စက်မောင်း (cakmaung:)
• စက်မဲ့လေယာဉ် (cakmai.leyany)
• စက်ယန္တရား (cak-yanta.ra:)
• စက်ရုံ (cak-rum)
• စက်ရုပ် (cak-rup)
• စက်လတ် (caklat)
• စက်လှေ (cakhle)
• စက်လှေကား (cakhleka:)
• စက်ဝန်း (cak-wan:)
• စက်ဝိုင်း (cak-wuing:)
• စက်သီး (caksi:)
• စက်သေနတ် (caksenat)
• စက်သေနတ်ငယ် (caksenatngai)
• စာကူးစက် (caku:cak)
• စာပုံနှိပ်စက် (capumhnipcak)
• ဆန်စက် (hcancak)
• ဇီဝစက် (jiwa.cak)
• တုံးလုံးစက် (tum:lum:cak)
• ထွန်စက် (htwancak)
• ဓာတ်စက် (dhatcak)
• နှိပ်စက် (hnipcak)
• နှိပ်စက်ကလူပြု (hnipcakka.lu-pru.)
• နှိုးစက် (hnui:cak)
• ပက်စက် (pakcak)
• ပုံနှိပ်စက် (pumhnipcak)
• ဖန်ချက်စက် (hpanhkyakcak)
• ဖြတ်စက် (hpratcak)
• ဖိစက် (hpi.cak)
• ဖုန်စုပ်စက် (hpuncupcak)
• ဖောက်စက် (hpaukcak)
• ဘေးစက် (bhe:cak)
• မြက်ခုတ်စက် (mrakhkutcak)
• မြက်ဖြတ်စက် (mrakhpratcak)
• မြက်မြက်စက်စက် (mrakmrakcakcak)
• မြေခြစ်စက် (mrehkraccak)
• မြေညှိစက် (mrehnyi.cak)
• မြေထိုးစက် (mrehtui:cak)
• မြေဖြိုစက် (mrehpruicak)
• မိတ္တူကူးစက် (mittuku:cak)
• မိုးကြိုးစက်ကွင်း (mui:krui:cakkwang:)
• မိုးကုပ်စက်ဝိုင်း (mui:kupcak-wuing:)
• မီးစက် (mi:cak)
• မီးသတ်စက် (mi:satcak)
• ရက်စက် (rakcak)
• ရာသီစက် (rasicak)
• ရေစက် (recak)
• ရေစုပ်စက် (recupcak)
• လက်နှိပ်စက် (lakhnipcak)
• လမ်းကြိတ်စက် (lam:kritcak)
• လွန်စက် (lwancak)
• လွှစက် (hlwa.cak)
• လေမှုတ်စက် (lehmutcak)
• လေအေးစက် (lee:cak)
• ဝန်ချီစက် (wanhkyicak)
• ဝိုင်းစက် (wuing:cak)
• သံလိုက်စက်ကွင်း (samluikcakkwang:)
• သမ္ပတ္တိစက် (sampatti.cak)
• အနာစက် (a.nacak)
• အပ်ချုပ်စက် (aphkyupcak)
• အဝတ်လျှောက်စက် (a.wathlyaukcak)
• အသံချဲ့စက် (a.samhkyai.cak)
• အသံဖမ်းစက် (a.samhpam:cak)
• အသစ်စက်စက် (a.saccakcak)
• အာဏာစက် (anacak)
• အိုးထိန်းစက် (ui:htin:cak)
• ဥဖောက်စက် (u.hpaukcak)

 

Descendants

• → Shan: ၸၢၵ်ႈ (tsāak)
• → Jingpho: jak
• → S'gaw Karen: စဲး (seḧ)
• → Western Kayah: ꤡꤢꤧ (cae)
• → Zaiwa: svdiq

Etymology 2

(This etymology is missing or incomplete. Please add to it, or discuss it at the Etymology scriptorium. Particularly: “Not given etymology by STEDT (cak "sleep ( of divinity )") and not mentioned by Luce 1981.”)

Verb

စက် • (cak)

1. (honorific, royal) to sleep

Derived terms

• ကျိန်းစက် (kyin:cak)
• စက်တော်ခေါ် (caktauhkau)
• လျောင်းစက် (lyaung:cak)
• အိပ်စက် (ipcak)

 

Etymology 3

The "droplet" sense is from Proto-Sino-Tibetan *m-dz(y)ak (“to drip, drop”). Cognate with Tibetan ཐིགས (thigs, “to drip”); Luce also compares Old Chinese 滴 (OC *teːɡ, “to drip; drop”).

The "spread, touch in a chain" sense is grouped with the "drop" sense by MED (as a chain of drops spreads). However, STEDT apparently separates it out, assigning the "spread" sense to a Proto-Lolo-Burmese *C-cak (“to push”) (Written Burmese: cak "transmit impetus; to propagate or be propagated"), whence Lahu [script needed] (tsa⁵, “to push”).

Verb

စက် • (cak)

1. to touch one after another in a chain; to spread

Noun

စက် • (cak)

1. a drop

Derived terms

• ကျောက်စက်ပန်းဆွဲ (kyaukcakpan:hcwai:)
• ကျောက်စက်မိုးမျှော် (kyaukcakmui:hmyau)
• ကျောက်စက်ရေ (kyaukcak-re)
• စက်စက် (cakcak)
• စက်တန့် (caktan.)
• စက်လက် (caklak)
• ဇယ်စက် (jaicak)
• ဇယ်စက်သလို (jaicaksa.lui)
• တံစက်မြိတ် (tamcakmrit)
• ဓမ္မစက် (dhamma.cak)
• မိုးစက်မိုးပေါက် (mui:cakmui:pauk)
• လျှာစက် (hlyacak)
• လျှာစက်အာစက် (hlyacak-acak)
• သစ်စေးစက် (sacce:cak)
• အာစက်လျှာစက် (acakhlyacak)
• အေးစက်စက် (e:cakcak)
• အေးစိအေးစက် (e:ci.e:cak)
• အေးတိအေးစက် (e:ti.e:cak)

 

Etymology 4

Verb

စက် • (cak)

1. to counterbalance, counterpoise; to weigh against or compare with (something)

Further reading

• “စက် 1 ‘wheel’” in The Judson Burmese–English Dictionary (Rangoon: American Baptist Mission Press 1921), page 341.
• “စက်” in Myanmar–English Dictionary (Myanmar Language Commission 1993). Searchable online at SEAlang.net.
• “စက်” in Wörterbuch Burmesisch–Deutsch (VEB Verlag Enzykolopädie Leipzig 1976), by Annemarie Esche.