परिवर्तन

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit परिवर्तन (parivártana). By surface analysis, परि- (pari-) +‎ वर्तन (vartan).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /pə.ɾɪ.ʋəɾ.t̪ən/, [pɐ.ɾɪ.ʋɐɾ.t̪ɐ̃n]

Noun

परिवर्तन • (parivartan) m (Urdu spelling پری ورتن) (formal)

1. change, transformation

   Synonym: बदलाव (badlāv)

2. transmutation
3. exchange, conversion

Declension

Declension of परिवर्तन (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	परिवर्तन parivartan	परिवर्तन parivartan
oblique	परिवर्तन parivartan	परिवर्तनों parivartanõ
vocative	परिवर्तन parivartan	परिवर्तनो parivartano

References

• McGregor, Ronald Stuart (1993), “परिवर्तन”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “परिवर्तन”, in Hindī Śabdasāgara [lit. “Sea of Hindi words”] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha
• Platts, John T. (1884), “परिवर्तन”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co.
• “परिवर्तन”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2025.

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• পৰিৱৰ্তন (Assamese script)
• ᬧᬭᬶᬯᬃᬢᬦ (Balinese script)
• পরিবর্তন (Bengali script)
• 𑰢𑰨𑰰𑰪𑰨𑰿𑰝𑰡 (Bhaiksuki script)
• 𑀧𑀭𑀺𑀯𑀭𑁆𑀢𑀦 (Brahmi script)
• ပရိဝရ်္တန (Burmese script)
• પરિવર્તન (Gujarati script)
• ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ (Gurmukhi script)
• 𑌪𑌰𑌿𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨 (Grantha script)
• ꦥꦫꦶꦮꦂꦠꦤ (Javanese script)
• 𑂣𑂩𑂱𑂫𑂩𑂹𑂞𑂢 (Kaithi script)
• ಪರಿವರ್ತನ (Kannada script)
• បរិវត៌ន (Khmer script)
• ປຣິວຣ຺ຕນ (Lao script)
• പരിവര്തന (Malayalam script)
• ᢒᠠᡵᡳᠸᠠᡵᢠᠠᠨᠠ (Manchu script)
• 𑘢𑘨𑘱𑘪𑘨𑘿𑘝𑘡 (Modi script)
• ᢒᠠᠷᠢᠸᠠᠷᢐᠠᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧂𑧈𑧒𑧊𑧈𑧠𑦽𑧁 (Nandinagari script)
• 𑐥𑐬𑐶𑐰𑐬𑑂𑐟𑐣 (Newa script)
• ପରିଵର୍ତନ (Odia script)
• ꢦꢬꢶꢮꢬ꣄ꢡꢥ (Saurashtra script)
• 𑆥𑆫𑆴𑆮𑆫𑇀𑆠𑆤 (Sharada script)
• 𑖢𑖨𑖰𑖪𑖨𑖿𑖝𑖡 (Siddham script)
• පරිවර්‍තන (Sinhalese script)
• 𑩰𑩼𑩑𑩾𑩼 𑪙𑩫𑩯 (Soyombo script)
• 𑚞𑚤𑚮𑚦𑚤𑚶𑚙𑚝 (Takri script)
• பரிவர்தந (Tamil script)
• పరివర్తన (Telugu script)
• ปริวรฺตน (Thai script)
• པ་རི་ཝ་རྟ་ན (Tibetan script)
• 𑒣𑒩𑒱𑒫𑒩𑓂𑒞𑒢 (Tirhuta script)
• 𑨞𑨫𑨁𑨭𑨫𑩇𑨙𑨝 (Zanabazar Square script)

Etymology

Compound of परिवृत् (parivṛt, “to turn around”) +‎ -अन (-ana).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /pɐ.ɾi.ʋɐ́ɾ.tɐ.nɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /pɐ.ɾi.ʋɐɾ.t̪ɐ.n̪ɐ/

Adjective

परिवर्तन • (parivártana) stem

1. causing to turn around

Declension

Masculine a-stem declension of परिवर्तन

	singular	dual	plural
nominative	परिवर्तनः (parivártanaḥ)	परिवर्तनौ (parivártanau) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)	परिवर्तनाः (parivártanāḥ) परिवर्तनासः¹ (parivártanāsaḥ¹)
accusative	परिवर्तनम् (parivártanam)	परिवर्तनौ (parivártanau) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)	परिवर्तनान् (parivártanān)
instrumental	परिवर्तनेन (parivártanena)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनैः (parivártanaiḥ) परिवर्तनेभिः¹ (parivártanebhiḥ¹)
dative	परिवर्तनाय (parivártanāya)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
ablative	परिवर्तनात् (parivártanāt)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
genitive	परिवर्तनस्य (parivártanasya)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनानाम् (parivártanānām)
locative	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनेषु (parivártaneṣu)
vocative	परिवर्तन (párivartana)	परिवर्तनौ (párivartanau) परिवर्तना¹ (párivartanā¹)	परिवर्तनाः (párivartanāḥ) परिवर्तनासः¹ (párivartanāsaḥ¹)

• ¹Vedic

Feminine ī-stem declension of परिवर्तनी

	singular	dual	plural
nominative	परिवर्तनी (parivártanī)	परिवर्तन्यौ (parivártanyau) परिवर्तनी¹ (parivártanī¹)	परिवर्तन्यः (parivártanyaḥ) परिवर्तनीः¹ (parivártanīḥ¹)
accusative	परिवर्तनीम् (parivártanīm)	परिवर्तन्यौ (parivártanyau) परिवर्तनी¹ (parivártanī¹)	परिवर्तनीः (parivártanīḥ)
instrumental	परिवर्तन्या (parivártanyā)	परिवर्तनीभ्याम् (parivártanībhyām)	परिवर्तनीभिः (parivártanībhiḥ)
dative	परिवर्तन्यै (parivártanyai)	परिवर्तनीभ्याम् (parivártanībhyām)	परिवर्तनीभ्यः (parivártanībhyaḥ)
ablative	परिवर्तन्याः (parivártanyāḥ) परिवर्तन्यै² (parivártanyai²)	परिवर्तनीभ्याम् (parivártanībhyām)	परिवर्तनीभ्यः (parivártanībhyaḥ)
genitive	परिवर्तन्याः (parivártanyāḥ) परिवर्तन्यै² (parivártanyai²)	परिवर्तन्योः (parivártanyoḥ)	परिवर्तनीनाम् (parivártanīnām)
locative	परिवर्तन्याम् (parivártanyām)	परिवर्तन्योः (parivártanyoḥ)	परिवर्तनीषु (parivártanīṣu)
vocative	परिवर्तनि (párivartani)	परिवर्तन्यौ (párivartanyau) परिवर्तनी¹ (párivartanī¹)	परिवर्तन्यः (párivartanyaḥ) परिवर्तनीः¹ (párivartanīḥ¹)

• ¹Vedic
• ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of परिवर्तन

	singular	dual	plural
nominative	परिवर्तनम् (parivártanam)	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनानि (parivártanāni) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)
accusative	परिवर्तनम् (parivártanam)	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनानि (parivártanāni) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)
instrumental	परिवर्तनेन (parivártanena)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनैः (parivártanaiḥ) परिवर्तनेभिः¹ (parivártanebhiḥ¹)
dative	परिवर्तनाय (parivártanāya)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
ablative	परिवर्तनात् (parivártanāt)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
genitive	परिवर्तनस्य (parivártanasya)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनानाम् (parivártanānām)
locative	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनेषु (parivártaneṣu)
vocative	परिवर्तन (párivartana)	परिवर्तने (párivartane)	परिवर्तनानि (párivartanāni) परिवर्तना¹ (párivartanā¹)

• ¹Vedic

Noun

परिवर्तन • (parivártana) stem, n

1. turning or whirling round, moving to and fro
2. rolling about or wallowing on
3. revolution, end of a period of time
4. barter, exchange
5. cutting or clipping the hair
6. protecting, defending
7. inverting, taking or putting anything in a wrong direction
8. requital, return

Declension

Neuter a-stem declension of परिवर्तन

	singular	dual	plural
nominative	परिवर्तनम् (parivártanam)	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनानि (parivártanāni) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)
accusative	परिवर्तनम् (parivártanam)	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनानि (parivártanāni) परिवर्तना¹ (parivártanā¹)
instrumental	परिवर्तनेन (parivártanena)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनैः (parivártanaiḥ) परिवर्तनेभिः¹ (parivártanebhiḥ¹)
dative	परिवर्तनाय (parivártanāya)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
ablative	परिवर्तनात् (parivártanāt)	परिवर्तनाभ्याम् (parivártanābhyām)	परिवर्तनेभ्यः (parivártanebhyaḥ)
genitive	परिवर्तनस्य (parivártanasya)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनानाम् (parivártanānām)
locative	परिवर्तने (parivártane)	परिवर्तनयोः (parivártanayoḥ)	परिवर्तनेषु (parivártaneṣu)
vocative	परिवर्तन (párivartana)	परिवर्तने (párivartane)	परिवर्तनानि (párivartanāni) परिवर्तना¹ (párivartanā¹)

• ¹Vedic

Descendants

• → Hindi: परिवर्तन (parivartan) (learned)

References

• Monier Williams (1899), “परिवर्तन”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 601, column 3.