արկանեմ

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Armenian

[edit]

Etymology

[edit]

The root is արկ- (ark-), from an Iranian descendant of Proto-Iranian *hark-, *ark-, +‎ -ան- (-an-). Compare Avestan 𐬵𐬀𐬭𐬆𐬐- (harək-, “to send out, to let out”), Sanskrit सृक (sṛká, “arrow”). The original sense is “to throw, to cast”, but has gained many other meanings by extension and is richly used in idioms. Post-classically has also been attested independently: արկ (ark, “something thrown”).

Verb

[edit]

արկանեմ • (arkanem)  (aorist indicative արկի)

  1. (transitive) to cast, to throw, to shoot (abundantly used in various idioms)
    վիճակ արկանել ― vičak arkanel ― to cast or draw lots
    ի մէջ արկանել զանձն ― i mēǰ arkanel zanjn ― to intermeddle, to intrude, to enter
    արկանել ի միտս ― arkanel i mits ― to conceive, to have the intention
    արկանել զանձն ընդ, ի ներքոյ ― arkanel zanjn ənd, i nerkʻoy ― to undergo
    արկանել զիւրեւ, զանձամբ ― arkanel ziwrew, zanjamb ― to endorse, to put on one's back
    արկանել զկալ ― arkanel zkal ― to winnow corn
    արկանել ողորմութիւն ― arkanel ołormutʻiwn ― to pity
    արկանել ընդ յեսան, ընդ սրոց ― arkanel ənd yesan, ənd srocʻ ― to whet, to sharpen
    արկանել ընդ սղոցաւ ― arkanel ənd słocʻaw ― to saw
    գութս արկանել ― gutʻs arkanel ― to pity
    խունկ արկանել ― xunk arkanel ― to cense, to perfume with incense
    ի խնդիր արկանել ― i xndir arkanel ― to seek, to trouble oneself to find
    ձայն արկանել ― jayn arkanel ― to cry, to scream, to shriek
    վարձս, սակ արկանել ― varjs, sak arkanel ― to bargain, to make an agreement, to contract
    ի կիր, ի վար, ի գործ արկանել ― i kir, i var, i gorc arkanel ― to use, to employ, to make use of
    ձեռն արկանել ― jeṙn arkanel ― to undertake
    արկանել ընդ տարակուսանօք ― arkanel ənd tarakusanōkʻ ― to make doubtful, to doubt
    արկանել ի մոռացօնս ― arkanel i moṙacʻōns ― to forget
    արկանել զանձն ի վտանգ ― arkanel zanjn i vtang ― to place oneself in danger
    արկանել ի յուսահատութիւն ― arkanel i yusahatutʻiwn ― to reduce to despair
  2. (transitive) to put into, to shove, to insert (a lever into a ring, a man into a prison, a bracelet onto an arm, earrings in an ear, a sword into a sheath, etc.)
    արկանել ի մէջ, ի ներքս ― arkanel i mēǰ, i nerkʻs ― to thrust in, to introduce, to mix
  3. (transitive) to spread out, to lay (a tablecloth, bed, net, table, etc.)
  4. (transitive) to deprive of (virginity, wealth, etc.)
  5. (transitive) to impute to (guilt, crime, etc.)
  6. (transitive) to pour out, to shed (water, wine, etc.)
    արկանել ջուր ― arkanel ǰur ― to pour water
  7. (transitive) to build, to construct
    արկանել աղիւս ― arkanel ałiws ― to make bricks
  8. (transitive) to sow, to scatter, to spread
  9. (transitive) to put on (a cloth)
    արկանել զիւրեւ, զանձամբ ― arkanel ziwrew, zanjamb ― to put on, to dress oneself
  10. (mediopassive, intransitive) to fall, to throw oneself
  11. (mediopassive, intransitive) to dress oneself

Conjugation

[edit]
active
infinitive արկանել (arkanel) participle արկեալ (arkeal)
causative — aorist stem արկ- (ark-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present արկանեմ (arkanem) արկանես (arkanes) արկանէ (arkanē) արկանեմք (arkanemkʻ) արկանէք (arkanēkʻ) արկանեն (arkanen)
imperfect արկանէի, արկանեի* (arkanēi, arkanei*) արկանէիր, արկանեիր* (arkanēir, arkaneir*) արկանէր (arkanēr) արկանէաք, արկանեաք* (arkanēakʻ, arkaneakʻ*) արկանէիք, արկանեիք* (arkanēikʻ, arkaneikʻ*) արկանէին, արկանեին* (arkanēin, arkanein*)
aorist արկի (arki) արկեր (arker) արկ, էարկ* (ark, ēark*) արկաք (arkakʻ) արկէք, արկիք (arkēkʻ, arkikʻ) արկին (arkin)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present արկանիցեմ (arkanicʻem) արկանիցես (arkanicʻes) արկանիցէ (arkanicʻē) արկանիցեմք (arkanicʻemkʻ) արկանիցէք (arkanicʻēkʻ) արկանիցեն (arkanicʻen)
aorist արկից (arkicʻ) արկցես (arkcʻes) արկցէ (arkcʻē) արկցուք (arkcʻukʻ) արկջիք (arkǰikʻ) արկցեն (arkcʻen)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — ա՛րկ (árk) — — արկէ՛ք (arkḗkʻ) —
cohortative — արկջի՛ր (arkǰír) — — արկջի՛ք (arkǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ արկաներ (mí arkaner) — — մի՛ արկանէք (mí arkanēkʻ) —
*rare
mediopassive
infinitive արկանել, արկանիլ* (arkanel, arkanil*) participle արկեալ, արկուցեալ (arkeal, arkucʻeal)
causative — aorist stem արկ- (ark-)
person singular plural
1st person 2nd person 3rd person 1st person 2nd person 3rd person
indicative ես դու նա մեք դուք նոքա
present արկանիմ (arkanim) արկանիս (arkanis) արկանի (arkani) արկանիմք (arkanimkʻ) արկանիք (arkanikʻ) արկանին (arkanin)
imperfect արկանէի (arkanēi) արկանէիր (arkanēir) արկանէր, արկանիւր (arkanēr, arkaniwr) արկանէաք (arkanēakʻ) արկանէիք (arkanēikʻ) արկանէին (arkanēin)
aorist արկայ (arkay) արկար (arkar) արկաւ (arkaw) արկաք (arkakʻ) արկայք (arkaykʻ) արկան (arkan)
subjunctive ես դու նա մեք դուք նոքա
present արկանիցիմ (arkanicʻim) արկանիցիս (arkanicʻis) արկանիցի (arkanicʻi) արկանիցիմք (arkanicʻimkʻ) արկանիցիք (arkanicʻikʻ) արկանիցին (arkanicʻin)
aorist արկայց (arkaycʻ) արկցիս (arkcʻis) արկցի (arkcʻi) արկցուք (arkcʻukʻ) արկջիք (arkǰikʻ) արկցին (arkcʻin)
imperatives — (դու) — — (դուք) —
imperative — արկի՛ր (arkír) — — արկարո՛ւք (arkarúkʻ) —
cohortative — արկջի՛ր (arkǰír) — — արկջի՛ք (arkǰíkʻ) —
prohibitive — մի՛ արկանիր (mí arkanir) — — մի՛ արկանիք (mí arkanikʻ) —
*post-classical

Derived terms

[edit]

Descendants

[edit]
  • Armenian: արկանել (arkanel), արկել (arkel)

References

[edit]
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “արկանեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “արկանեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “արկ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  • J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period]‎[1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 517
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=արկանեմ&oldid=67611449"