संस्कृत

See also: संस्कृतं and संस्कृति

Hindi

Etymology

(deprecated template usage)

Learned borrowing from Sanskrit संस्कृत (saṃskṛtá, “perfected, refined”).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /sən.skɾɪt̪/, [sɐ̃n.skɾɪt̪]

• Audio:

  (file)

Proper noun

1. Sanskrit language

Adjective

संस्कृत • (sanskŕt)

1. perfect, refined

---

Marathi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit संस्कृत (saṃskṛtá, “perfected, refined”).

Proper noun

संस्कृत • (sanskṛt)

1. Sanskrit language

---

Nepali

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit संस्कृत (saṃskṛtá, “perfected, refined”).

Proper noun

1. Sanskrit

---

Sanskrit

FWOTD – 26 March 2017

Etymology

(deprecated template usage)

From सम्- (sam-, “together”) +‎ कृत (kṛtá, “made, done”), the latter formed from the verbal root कृ (kṛ, “make, perform, do”). The first word is from Proto-Indo-European *som- (“together, wholly”), and the second is from *kʷr̥-tó-s (“done, made”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ̃s.kr̩.tɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈs̪ɐs̪.kr̩.t̪ɐ/

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ̃́s.kr̩.tɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈs̪ɐs̪.kr̩.t̪ɐ/

Adjective

संस्कृत • (saṃ-skṛtá, sáṃ-skṛta)

1. put together, constructed, well or completely formed, perfected
   • c. 200 CE, Lalitavistara Sūtra
2. made ready, prepared, completed, finished
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
3. dressed, cooked (as food)
   • c. 400 BCE, Mahābhārata
   • c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa
   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa
4. purified, consecrated, sanctified, hallowed, initiated
   • c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
5. refined, adorned, ornamented, polished, highly elaborated (especially applied to highly wrought speech, such as the Sanskrit language, as opposed to the vernaculars)
   • c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti
   • c. 400 BCE, Mahābhārata

Declension

Masculine a-stem declension of संस्कृत (sáṃskṛta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतः sáṃskṛtaḥ	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Accusative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृतान् sáṃskṛtān
Instrumental	संस्कृतेन sáṃskṛtena	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ sáṃskṛtaiḥ / sáṃskṛtebhiḥ¹
Dative	संस्कृताय sáṃskṛtāya	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् sáṃskṛtāt	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य sáṃskṛtasya	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतेषु sáṃskṛteṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of संस्कृता (sáṃskṛtā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृता sáṃskṛtā	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Vocative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Accusative	संस्कृताम् sáṃskṛtām	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Instrumental	संस्कृतया / संस्कृता¹ sáṃskṛtayā / sáṃskṛtā¹	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभिः sáṃskṛtābhiḥ
Dative	संस्कृतायै sáṃskṛtāyai	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभ्यः sáṃskṛtābhyaḥ
Ablative	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² sáṃskṛtāyāḥ / sáṃskṛtāyai²	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृताभ्यः sáṃskṛtābhyaḥ
Genitive	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² sáṃskṛtāyāḥ / sáṃskṛtāyai²	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृतायाम् sáṃskṛtāyām	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतासु sáṃskṛtāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of संस्कृत (sáṃskṛta)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Accusative	संस्कृतम् sáṃskṛtam	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Instrumental	संस्कृतेन sáṃskṛtena	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ sáṃskṛtaiḥ / sáṃskṛtebhiḥ¹
Dative	संस्कृताय sáṃskṛtāya	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् sáṃskṛtāt	संस्कृताभ्याम् sáṃskṛtābhyām	संस्कृतेभ्यः sáṃskṛtebhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य sáṃskṛtasya	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतानाम् sáṃskṛtānām
Locative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतयोः sáṃskṛtayoḥ	संस्कृतेषु sáṃskṛteṣu
Notes	¹Vedic

Masculine a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतः saṃskṛtáḥ	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ saṃskṛtā́ḥ / saṃskṛtā́saḥ¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृतान् saṃskṛtā́n
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of संस्कृता (saṃskṛtā́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृता saṃskṛtā́	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृताः saṃskṛtā́ḥ
Vocative	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृताः sáṃskṛtāḥ
Accusative	संस्कृताम् saṃskṛtā́m	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृताः saṃskṛtā́ḥ
Instrumental	संस्कृतया / संस्कृता¹ saṃskṛtáyā / saṃskṛtā́¹	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृताभिः saṃskṛtā́bhiḥ
Dative	संस्कृतायै saṃskṛtā́yai	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृताभ्यः saṃskṛtā́bhyaḥ
Ablative	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² saṃskṛtā́yāḥ / saṃskṛtā́yai²	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृताभ्यः saṃskṛtā́bhyaḥ
Genitive	संस्कृतायाः / संस्कृतायै² saṃskṛtā́yāḥ / saṃskṛtā́yai²	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृतायाम् saṃskṛtā́yām	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतासु saṃskṛtā́su
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

संस्कृत • (saṃ-skṛtá) stem, m

1. a man of one of the three classes who has been sanctified by the purificatory rites
2. learned man
3. a word formed according to accurate rules, a regular derivation

Declension

Masculine a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतः saṃskṛtáḥ	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ saṃskṛtā́ḥ / saṃskṛtā́saḥ¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृतौ / संस्कृता¹ sáṃskṛtau / sáṃskṛtā¹	संस्कृताः / संस्कृतासः¹ sáṃskṛtāḥ / sáṃskṛtāsaḥ¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृतौ / संस्कृता¹ saṃskṛtaú / saṃskṛtā́¹	संस्कृतान् saṃskṛtā́n
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

संस्कृत • (saṃ-skṛtá) stem, n

1. making ready, preparation or a prepared place, sacrifice
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
   • Tittiri, Taittirīya Saṃhitā
   • c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
2. sacred usage or custom
   • MW
3. Sanskrit language (compare above)
   • c. 200 BCE – 200 CE, Bharata Muni, Nāṭya Śāstra
   • c. 900 CE, Dhanañjaya, Daśarūpa
   • Rasikasarvasva in Narayana on Gitagovinda 5.2:

     संस्कृतात् प्राकृतम् इष्टम् ततोऽपभ्रंशभाषणम्।

     saṃskṛtāt prākṛtam iṣṭam tatoʼpabhraṃśabhāṣaṇam.

     One takes for granted that from Sanskrit originated Prakrit, whence the Apabhramsa language.

Declension

Neuter a-stem declension of संस्कृत (saṃskṛtá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Vocative	संस्कृत sáṃskṛta	संस्कृते sáṃskṛte	संस्कृतानि / संस्कृता¹ sáṃskṛtāni / sáṃskṛtā¹
Accusative	संस्कृतम् saṃskṛtám	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतानि / संस्कृता¹ saṃskṛtā́ni / saṃskṛtā́¹
Instrumental	संस्कृतेन saṃskṛténa	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतैः / संस्कृतेभिः¹ saṃskṛtaíḥ / saṃskṛtébhiḥ¹
Dative	संस्कृताय saṃskṛtā́ya	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Ablative	संस्कृतात् saṃskṛtā́t	संस्कृताभ्याम् saṃskṛtā́bhyām	संस्कृतेभ्यः saṃskṛtébhyaḥ
Genitive	संस्कृतस्य saṃskṛtásya	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतानाम् saṃskṛtā́nām
Locative	संस्कृते saṃskṛté	संस्कृतयोः saṃskṛtáyoḥ	संस्कृतेषु saṃskṛtéṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Pali: sakkhata

References

• “संस्कृत” in Carl Cappeller, A Sanskrit–English Dictionary: Based upon the St. Petersburg Lexicons, Strasbourg: Karl J. Trübner, 1891, →OCLC, page 571.
• Monier Williams (1899) “संस्कृत”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1120.
• Arthur Anthony Macdonell (1893) “संस्कृत”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 326
• Horace Hayman Wilson, A dictionary in Sanscrit and English, 2nd ed., Calcutta: Education Press, Circular Road, 1832, page 877
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “sáṁskr̥ta”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press