użyczyć

Old Polish

Etymology

From użytek +‎ -yć with a shift of to give to use → to give. Compare pożyczyć. First attested in 1420.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /uʒʲɨt͡ʃʲɨt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /uʒʲɨt͡ʃʲɨt͡ɕ/

Verb

użyczyć pf (imperfective użyczać)

1. to give, to grant [with genitive or accusative]
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 506:

     Zaprzyszyągam vasz..., abysczye se mną... proszyly... syna mego mylego, aby my alye tego vzyczyl (ut saltem mihi concedat), abych sz nym vzyvala tey Vyelykonoczy v Yerusalem

     [Zaprzysięgam was..., abyście se mną... prosili... syna mego miłego, aby mi ale tego użyczył (ut saltem mihi concedat), abych z nim używała tej Wielikonocy w Jerusalem]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[2], Modlitewnik Nawojki, page 177:

     Vzycz czelestne zdrowye (confer vitae sanitatem) a w cznothach dobrych przemyeskawanye

     [Użycz cielestne zdrowie (confer vitae sanitatem) a w cnotach dobrych przemieszkawanie]

2. to cause, to make happen
   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 54:

     Wszythkych szwyøtych twych... zasluszenym y tesz proszbami vszyczy (concedas), aby we wszelkych zaszczyczenya twego vsczyczeny bychom byly pomoczą

     [Wszytkich świętych twych... zasłużenim i też prośbami użyczy (concedas), aby we wszelkich zaszczycenia twego uszczyceni bychom byli pomocą]

3. to allow
   • 1868 [1441], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[3], volume XIII, page 108:

     Stanislaus Nicolao contulit al. vziczil residere super obligacione in Dobanyeuicze usque ad exempcionem

     [Stanislaus Nicolao contulit al. użyczył residere super obligacione in Dobaniowice usque ad exempcionem]

4. (attested in Greater Poland) to allow someone to participate; to share something with someone
   • 1874-1891 [1436], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXIII, page 277:

     Corws cum ruminaret intra se, cui sui cordis interdum posset communicare, gl. participare vsiczicz, secretum, columba talia cogitantem aspiciens accessit ad eum

     [Corws cum ruminaret intra se, cui sui cordis interdum posset communicare, gl. participare użyczyć, secretum, columba talia cogitantem aspiciens accessit ad eum]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 30v:

     Communicare id est cum aliis aliquod bonum facere vzyczycz

     [Communicare id est cum aliis aliquod bonum facere użyczyć]

Related terms

adverbs

• użycznie

 

Descendants

• Polish: użyczyć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “użyczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “użyczyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “użyczyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “użyczyć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish użyczyć. By surface analysis, użytek +‎ -yć. Compare Kashubian ùżëczëc.

Pronunciation

• IPA^(key): /uˈʐɨ.t͡ʂɨt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /uˈʐɨ.t͡ʂɨt͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɨt͡ʂɨt͡ɕ
• Syllabification: u‧ży‧czyć

Verb

użyczyć pf (imperfective użyczać)

1. (transitive) to lend (to give something to someone for free temporarily) [with genitive] or (proscribed) [with accusative ‘what’], [with dative ‘to whom’], [with na (+ accusative)] or [with pod (+ accusative) ‘for what’]

   Synonyms: udostępnić, wypożyczyć

2. (transitive) to give; to accord; to extend; to grant; to oblige (to let someone visit, stay, to give protection or support) [with genitive] or (proscribed) [with accusative ‘what’], [with dative ‘to whom’]
3. (transitive, literary) to allow to serve (to let something fill a role in a sentence) [with genitive] or (proscribed) [with accusative ‘what’], [with dative ‘to whom’], [with do (+ genitive) ‘for what’]
4. (intransitive) to serve (to become the source of something)
5. (reflexive with się, obsolete) to offer one's services
6. (reflexive with się, obsolete) to offer one's companionship

Conjugation

Conjugation of użyczyć pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		użyczyć
future tense	1st	użyczę			użyczymy
	2nd	użyczysz			użyczycie
	3rd	użyczy			użyczą
	impersonal	użyczy się
past tense	1st	użyczyłem, -(e)m użyczył	użyczyłam, -(e)m użyczyła	użyczyłom, -(e)m użyczyło	użyczyliśmy, -(e)śmy użyczyli	użyczyłyśmy, -(e)śmy użyczyły
	2nd	użyczyłeś, -(e)ś użyczył	użyczyłaś, -(e)ś użyczyła	użyczyłoś, -(e)ś użyczyło	użyczyliście, -(e)ście użyczyli	użyczyłyście, -(e)ście użyczyły
	3rd	użyczył	użyczyła	użyczyło	użyczyli	użyczyły
	impersonal	użyczono
conditional	1st	użyczyłbym, bym użyczył	użyczyłabym, bym użyczyła	użyczyłobym, bym użyczyło	użyczylibyśmy, byśmy użyczyli	użyczyłybyśmy, byśmy użyczyły
	2nd	użyczyłbyś, byś użyczył	użyczyłabyś, byś użyczyła	użyczyłobyś, byś użyczyło	użyczylibyście, byście użyczyli	użyczyłybyście, byście użyczyły
	3rd	użyczyłby, by użyczył	użyczyłaby, by użyczyła	użyczyłoby, by użyczyło	użyczyliby, by użyczyli	użyczyłyby, by użyczyły
	impersonal	użyczono by
imperative	1st	niech użyczę			użyczmy
	2nd	użycz			użyczcie
	3rd	niech użyczy			niech użyczą
passive adjectival participle		użyczony	użyczona	użyczone	użyczeni	użyczone
anterior adverbial participle		użyczywszy
verbal noun		użyczenie

Further reading

• użyczyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• użyczyć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “użyczyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “UŻYCZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.03.2019
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “użyczyć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “użyczyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “użyczyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 430
• użyczyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego