ус

See also: үс, ӱс, YC, ᎩᏟ, and yC

Bashkir

Ус [1]

Бер ус [2] һыу

Etymology

From Proto-Turkic *ạbuč (“palm, handful”).

Cognate with Kazakh уыс (uys), Kyrgyz ууч (uuç, “handful”), Turkish avuç (“palm, handful”).

Pronunciation

• IPA^(key): [us]
• Hyphenation: ус (one syllable)

Noun

ус • (os)

1. (anatomy) palm

   Һиҙәм: бына, маңлайымдан һыйпай йәп-йәш әжәлемдең һалҡын усы. (Mustai Karim)

   Heðəm: bına, mañlayımdan hıypay yəp-yəş əjəlimdiñ halqın osı.

   I feel: here, the cool palm of my very young death strokes along my forehead.

2. handful

Declension

Inflection of ус (os)

	singular	plural
absolute	ус (os)	ус (os)
definite genitive	ус (os)	ус (os)
dative	ус (os)	ус (os)
definite accusative	ус (os)	ус (os)
locative	ус (os)	ус (os)
ablative	ус (os)	ус (os)

Even

Etymology

Akin to Evenki уксэ (uksə).

Noun

ус (us)

1. sleeve

Komi-Zyrian

Etymology

Borrowed from Russian ус (us).

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈus/, [ˈus]
• Hyphenation: ус

Noun

ус • (us)

1. moustache

Declension

Declension of ус (stem: уск-)
		singular	plural
nominative		ус (us)	усъяс (usjas)
accusative	I*	ус (us)	усъяс (usjas)
	II*	ускӧс (uskös)	усъясӧс (usjasös)
instrumental		ускӧн (uskön)	усъясӧн (usjasön)
comitative		ускӧд (usköd)	усъяскӧд (usjasköd)
caritive		устӧг (ustög)	усъястӧг (usjastög)
consecutive		усла (usla)	усъясла (usjasla)
genitive		услӧн (uslön)	усъяслӧн (usjaslön)
ablative		услысь (uslyś)	усъяслысь (usjaslyś)
dative		услы (usly)	усъяслы (usjasly)
inessive		ускын (uskyn)	усъясын (usjasyn)
elative		ускысь (uskyś)	усъясысь (usjasyś)
illative		ускӧ (uskö)	усъясӧ (usjasö)
egressive		уссянь (usśań)	усъяссянь (usjasśań)
approximative		услань (uslań)	усъяслань (usjaslań)
terminative		ускӧдз (usködź)	усъясӧдз (usjasödź)
prolative	I	ускӧд (usköd)	усъясӧд (usjasöd)
	II	усті (usti)	усъясті (usjasti)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.

Possessive declension of ус
First person singular singular plural nominative ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj) accusative I* ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj) II* ускӧс (uskös) усъясӧс (usjasös) instrumental уснам (usnam) усъяснам (usjasnam) comitative ускӧйкӧд (usköjköd) усъясӧйкӧд (usjasöjköd) caritive устӧгым (ustögym) усъястӧгым (usjastögym) consecutive ускӧйла (usköjla) усъясӧйла (usjasöjla) genitive ускӧйлӧн (usköjlön) усъясӧйлӧн (usjasöjlön) ablative ускӧйлысь (usköjlyś) усъясӧйлысь (usjasöjlyś) dative ускӧйлы (usköjly) усъясӧйлы (usjasöjly) inessive ускам (uskam) усъясам (usjasam) elative уссьым (usśym) усъяссьым (usjasśym) illative ускам (uskam) усъясам (usjasam) egressive уссяньым (usśańym) усъяссяньым (usjasśańym) approximative усланьым (uslańym) усъясланьым (usjaslańym) terminative ускӧдзым (usködźym) усъясӧдзым (usjasödźym) prolative I ускӧдым (usködym) усъясӧдым (usjasödym) II устіым (ustiym) усъястіым (usjastiym) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person singular singular plural nominative ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd) accusative I* ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd) II* устӧ (ustö) усъястӧ (usjastö) instrumental уснад (usnad) усъяснад (usjasnad) comitative ускыдкӧд (uskydköd) усъясыдкӧд (usjasydköd) caritive устӧгыд (ustögyd) усъястӧгыд (usjastögyd) consecutive ускыдла (uskydla) усъясыдла (usjasydla) genitive ускыдлӧн (uskydlön) усъясыдлӧн (usjasydlön) ablative ускыдлысь (uskydlyś) усъясыдлысь (usjasydlyś) dative ускыдлы (uskydly) усъясыдлы (usjasydly) inessive ускад (uskad) усъясад (usjasad) elative уссьыд (usśyd) усъяссьыд (usjasśyd) illative ускад (uskad) усъясад (usjasad) egressive уссяньыд (usśańyd) усъяссяньыд (usjasśańyd) approximative усланьыд (uslańyd) усъясланьыд (usjaslańyd) terminative ускӧдзыд (usködźyd) усъясӧдзыд (usjasödźyd) prolative I ускӧдыд (usködyd) усъясӧдыд (usjasödyd) II устіыд (ustiyd) усъястіыд (usjastiyd) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person singular singular plural nominative ускыс (uskys) усъясыс (usjasys) accusative I* ускыс (uskys) усъясыс (usjasys) II* уссӧ (ussö) усъяссӧ (usjassö) instrumental уснас (usnas) усъяснас (usjasnas) comitative ускыскӧд (uskysköd) усъясыскӧд (usjasysköd) caritive устӧгыс (ustögys) усъястӧгыс (usjastögys) consecutive ускысла (uskysla) усъясысла (usjasysla) genitive ускыслӧн (uskyslön) усъясыслӧн (usjasyslön) ablative ускыслысь (uskyslyś) усъясыслысь (usjasyslyś) dative ускыслы (uskysly) усъясыслы (usjasysly) inessive ускас (uskas) усъясас (usjasas) elative уссьыс (usśys) усъяссьыс (usjasśys) illative ускас (uskas) усъясас (usjasas) egressive уссяньыс (usśańys) усъяссяньыс (usjasśańys) approximative усланьыс (uslańys) усъясланьыс (usjaslańys) terminative ускӧдзыс (usködźys) усъясӧдзыс (usjasödźys) prolative I ускӧдыс (usködys) усъясӧдыс (usjasödys) II устіыс (ustiys) усъястіыс (usjastiys) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
First person plural singular plural nominative усным (usnym) усъясным (usjasnym) accusative I* усным (usnym) усъясным (usjasnym) II* уснымӧ (usnymö) усъяснымӧ (usjasnymö) instrumental уснаным (usnanym) усъяснаным (usjasnanym) comitative уснымкӧд (usnymköd) усъяснымкӧд (usjasnymköd) caritive устӧгным (ustögnym) усъястӧгным (usjastögnym) consecutive уснымла (usnymla) усъяснымла (usjasnymla) genitive уснымлӧн (usnymlön) усъяснымлӧн (usjasnymlön) ablative уснымлысь (usnymlyś) усъяснымлысь (usjasnymlyś) dative уснымлы (usnymly) усъяснымлы (usjasnymly) inessive усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym) elative уссьыным (usśynym) усъяссьыным (usjasśynym) illative усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym) egressive уссяньным (usśańnym) усъяссяньным (usjasśańnym) approximative усланьным (uslańnym) усъясланьным (usjaslańnym) terminative ускӧдзным (usködźnym) усъясӧдзным (usjasödźnym) prolative I ускӧдным (usködnym) усъясӧдным (usjasödnym) II устіным (ustinym) усъястіным (usjastinym) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person plural singular plural nominative усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd) accusative I* усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd) II* уснытӧ (usnytö) усъяснытӧ (usjasnytö) instrumental уснаныд (usnanyd) усъяснаныд (usjasnanyd) comitative усныдкӧд (usnydköd) усъясныдкӧд (usjasnydköd) caritive устӧгныд (ustögnyd) усъястӧгныд (usjastögnyd) consecutive усныдла (usnydla) усъясныдла (usjasnydla) genitive усныдлӧн (usnydlön) усъясныдлӧн (usjasnydlön) ablative усныдлысь (usnydlyś) усъясныдлысь (usjasnydlyś) dative усныдлы (usnydly) усъясныдлы (usjasnydly) inessive усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd) elative уссьыныд (usśynyd) усъяссьыныд (usjasśynyd) illative усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd) egressive уссяньныд (usśańnyd) усъяссяньныд (usjasśańnyd) approximative усланьныд (uslańnyd) усъясланьныд (usjaslańnyd) terminative ускӧдзныд (usködźnyd) усъясӧдзныд (usjasödźnyd) prolative I ускӧдныд (usködnyd) усъясӧдныд (usjasödnyd) II устіныд (ustinyd) усъястіныд (usjastinyd) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person plural singular plural nominative усныс (usnys) усъясныс (usjasnys) accusative I* усныс (usnys) усъясныс (usjasnys) II* уснысӧ (usnysö) усъяснысӧ (usjasnysö) instrumental уснаныс (usnanys) усъяснаныс (usjasnanys) comitative уснымкӧс (usnymkös) усъяснымкӧс (usjasnymkös) caritive устӧгныс (ustögnys) усъястӧгныс (usjastögnys) consecutive уснысла (usnysla) усъяснысла (usjasnysla) genitive усныслӧн (usnyslön) усъясныслӧн (usjasnyslön) ablative усныслысь (usnyslyś) усъясныслысь (usjasnyslyś) dative усныслы (usnysly) усъясныслы (usjasnysly) inessive усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys) elative уссьыныс (usśynys) усъяссьыныс (usjasśynys) illative усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys) egressive уссяньныс (usśańnys) усъяссяньныс (usjasśańnys) approximative усланьныс (uslańnys) усъясланьныс (usjaslańnys) terminative ускӧдзныс (usködźnys) усъясӧдзныс (usjasödźnys) prolative I ускӧдныс (usködnys) усъясӧдныс (usjasödnys) II устіныс (ustinys) усъястіныс (usjastinys) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.

References

• Bubrikh, Dmitry V. (1949) Грамматика литературного коми языка [Grammar of the literary Komi language] (in Russian), Leningrad: Zhdanov Leningrad State University, page 32
• L. M. Beznosikova; E. A. Ajbabina; R. I. Kosnyreva (2000) Коми-русский словарь [Komi-Russian dictionary], →ISBN, page 685

Mongolian

Mongolian	Cyrillic
ᠤᠰᠤ (usu)	ус (us)

ус

Etymology

Inherited from Middle Mongol ᠤᠰᠤᠨ (usun), from Proto-Mongolic *usun. Cognate with Buryat уһан (uhan), Kalmyk усн (usn), Daur os, Dongxiang usu.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈʊs/
• Syllabification: ус (1 syllable)

• (Chakhar) IPA^(key): /ˈʊs/
• (Ordos) IPA^(key): /ʊsʊ/

Noun

ус • (us); (hidden-n declension)

1. water

Declension

Declension of ус (а-harmonic hidden-n ууд-pl) 

attributive	усан usan
	singular / indefinite	definite plural
nominative	ус us	уснууд usnuud
genitive	усны usny	уснуудын usnuudyn
accusative	усыг usyg	уснуудыг usnuudyg
dative-locative	усанд usand	уснуудад usnuudad
ablative	уснаас usnaas	уснуудаас usnuudaas
dative-ablative	усандаас usandaas	—
instrumental	усаар usaar	уснуудаар usnuudaar
comitative	устай ustaj	уснуудтай usnuudtaj
privative	усгүй usgüj	уснуудгүй usnuudgüj
directive	ус руу us ruu	уснууд руу usnuud ruu

Reflexive possessive forms 

	singular / indefinite	definite plural
nominative	усаа usaa	уснуудаа usnuudaa
genitive	усныхаа usnyxaa	уснуудынхаа usnuudynxaa
accusative	усыгаа usygaa	уснуудыгаа usnuudygaa
dative-locative	усандаа usandaa	уснууддаа usnuuddaa
ablative	уснаасаа usnaasaa	уснуудаасаа usnuudaasaa
dative-ablative	усандаасаа usandaasaa	—
instrumental	усаараа usaaraa	уснуудаараа usnuudaaraa
comitative	устайгаа ustajgaa	уснуудтайгаа usnuudtajgaa
privative	усгүйгээ usgüjgee	уснуудгүйгээ usnuudgüjgee
directive	ус руугаа us ruugaa	уснууд руугаа usnuud ruugaa

independent genitive	singular / indefinite	definite plural
singular possession	усных usnyx	уснуудынх usnuudynx
collective possession	усныхан usnyxan	уснуудынхан usnuudynxan

Ossetian

Noun

ус • (us)

1. woman

Russian

Alternative forms

• усъ (us) — Pre-reform orthography (1918)

Etymology

Inherited from Old East Slavic усъ (usŭ), from Proto-Slavic *ǫsъ < *vǫsъ < *vǫdsъ, from Proto-Balto-Slavic *wónsa, from Proto-Indo-European *wondʰsom, s-expansion of root *wendʰ- (“hair, wool, beard”).

Pronunciation

• IPA^(key): [us]

• Audio

  (file)

• Homophone: уз (uz)

Noun

ус • (us) m inan (genitive у́са, nominative plural усы́, genitive plural усо́в, diminutive у́сик, augmentative уси́ще)

1. (usually in the plural) moustache
2. whisker
3. feeler, antenna
4. tendril, awn

Declension

Declension of ус (inan masc-form hard-stem accent-c) 

	singular	plural
nominative	у́с ús	усы́ usý
genitive	у́са úsa	усо́в usóv
dative	у́су úsu	уса́м usám
accusative	у́с ús	усы́ usý
instrumental	у́сом úsom	уса́ми usámi
prepositional	у́се úse	уса́х usáx

Related terms

• уса́тый (usátyj)
• уса́ч (usáč)

Descendants

• → Komi-Zyrian: ус (us)

References

• Vasmer, Max (1964–1973), “ус”, in Этимологический словарь русского языка [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), transl. and suppl. by Oleg Trubachyov, Moscow: Progress
• Chernykh, P. Ja. (1993), “усы”, in Историко-этимологический словарь русского языка [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), volume 2 (панцирь – ящур), 3rd edition, Moscow: Russian Lang., →ISBN, page 293

Southern Altai

Etymology

From Proto-Turkic *ūŕ. Compare to Kyrgyz уз (uz, “master”).

Noun

ус • (us)

1. master

References

N. A. Baskakov, Toščakova N.A, editor (1947), “ус”, in Ojrotsko-Russkij Slovarʹ, M.: OGIZ, →ISBN

Udi

Noun

ус • (us)

1. ox