քար

From Wiktionary, the free dictionary
Archived revision by Vahagn Petrosyan (talk | contribs) as of 09:58, 26 December 2019.
Jump to navigation Jump to search

Armenian

Etymology

From Old Armenian քար (kʻar).

Pronunciation

Noun

քար • (kʻar)

  1. stone, rock
    քար առնել ― kʻar aṙnel ― see քար քաշել
    քար դառնալ ― kʻar daṙnal ― to turn to stone; to freeze, to stop moving; (figuratively) to be ruthless or merciless
    քար կտրել ― kʻar ktrel ― to mine; (figuratively) to be stumped, to be baffled, to be brought to a standstill; to freeze from cold
    քար նետել ― kʻar netel ― to throw stones; to make a sharp remark, to retort
    քար ու կապ ― kʻar u kap ― prohibition; bad luck, misfortune
    քար ու կարկուտ տեղալ գլխին ― kʻar u karkut teġal glxin ― to oppress and torment a lot
    քար ու հող ― kʻar u hoġ ― land, earth
    քար ուտել ― kʻar utel ― to be starving
    քար ուտեմ, քացախ խմեմ ― kʻar utem, kʻacʻax xmem ― let me be deprived of food and drink, let me not live well
    քար ու քանդ անել ― kʻar u kʻand anel ― to destroy, to ruin
    քար ու քաշանք ― kʻar u kʻašankʻ ― tribulations, ordeals
    քար ու քարափ ― kʻar u kʻarapʻ ― areas difficult to access; impasse, rock, cliff, mountain
    քար ու քացախ ― kʻar u kʻacʻax ― poison, blight
    քար ու քացախ ուտել ― kʻar u kʻacʻax utel ― to not live well, to deprive oneself of everything
    քար ու քոլ ― kʻar u kʻol ― wasteland, wilderness, desert
    քար ու քռա ― kʻar u kʻṙa ― rocky, rugged (area)
    քար քաշել ― kʻar kʻašel ― to do heavy work, to work hard; to place a gravestone; (ironically) said to someone who complains after a little bit of light work
    քար քարի վրա չթողնել՝ չմնալ ― kʻar kʻari vra čʻtʻoġnel, čʻmnal ― to destroy, to be destroyed
    քարը այնպես ձգել փոսը, որ յոթը զույգ եզներ չկարողանան հանել ― kʻarə aynpes jgel pʻosə, or yotʻə zuyg ezner čʻkaroġanan hanel ― to destroy work in such a way so as to make it impossible to correct
    քարը գոգիցը՝ փեշիցը թափել ― kʻarə gogicʻə, pʻešicʻə tʻapʻel ― to step back, to yield
    քարը ծովն ընկնել ― kʻarə covn ənknel ― 1) to meet with misfortune or bad luck. 2) to be deposed or dethroned.
    քարը ծովը գցել ― kʻarə covə gcʻel ― to cause misfortune, to do harm
    քարը կճաթի ― kʻarə kčatʻi ― it’s extremely cold
    քարը տեղը դնել ― kʻarə teġə dnel ― to say the right thing
    քարն էլ է իր ձեռքին, պոպոքն էլ ― kʻarn ēl ē ir jeṙkʻin, popokʻn ēl ― he (or she) has all the power in his hands; he can do as he pleases.
    քարե քար ընկնել ― kʻare kʻar ənknel ― to live a hard life
    քարի հետ քաղվել, մաղի հետ մաղվել ― kʻari het kʻaġvel, maġi het maġvel ― to work wickedly
    քարի-հողի (կամ՝ քարի-քոլի) հետ կռիվ տալ ― kʻari-hoġi (kam, kʻari-kʻoli) het kṙiv tal ― to work hard, to go to great pains to do or get something
    քարից հաց հանել ― kʻaricʻ hacʻ hanel ― to obtain one’s daily bread through heavy agricultural work
    քարից հացի հոտ առնել ― kʻaricʻ hacʻi hot aṙnel ― to suffer from starvation
    քարից յուղ հանել ― kʻaricʻ yuġ hanel ― to be dexterous or handy
    քարից-քար խփել ― kʻaricʻ-kʻar xpʻel ― to trap, to ensnare
    քարն իմ գլուխը ― kʻarn im gluxə ― let whatever happen
    քարովն ընկնել ― kʻarovn ənknel ― to fall from a rock or cliff and die
    քարով տալ ― kʻarov tal ― to hit or beat with a rock
    քարով քոլով գցել ― kʻarov kʻolov gcʻel ― to deliberately change the subject to avoid dealing with someone’s problem
    քարերը կաղաղակեն ― kʻarerə kaġaġaken ― 1) to try to hide something that cannot be hidden and will come to light sooner or later. 2) the rocks are witnesses to the secret.
    բախտին քար գցել ― baxtin kʻar gcʻel ― to throw away your luck or fortune because of malpractice or wrongdoing
    յոթ քարի արանք ― yotʻ kʻari arankʻ ― a very trapped, inescapable situation
  2. rock, cliff
  3. mountain
  4. precious stone, gem
  5. flint, gunflint
  6. weight (stone used for weighing objects)
  7. (figuratively) piece (in board games, such as backgammon and chess)
    քար առնել ― kʻar aṙnel ― (in backgammon) to remove an opponent’s lost piece
    քար տալ ― kʻar tal ― (in board games) to deliberately leave a piece unprotected for an opponent to take
  8. (figuratively) distress, grief, anguish

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative քար (kʻar) քարեր (kʻarer)
dative քարի (kʻari) քարերի (kʻareri)
ablative քարից (kʻaricʻ) քարերից (kʻarericʻ)
instrumental քարով (kʻarov) քարերով (kʻarerov)
locative քարում (kʻarum) քարերում (kʻarerum)
definite forms
nominative քարը/քարն (kʻarə/kʻarn) քարերը/քարերն (kʻarerə/kʻarern)
dative քարին (kʻarin) քարերին (kʻarerin)
1st person possessive forms (my)
nominative քարս (kʻars) քարերս (kʻarers)
dative քարիս (kʻaris) քարերիս (kʻareris)
ablative քարիցս (kʻaricʻs) քարերիցս (kʻarericʻs)
instrumental քարովս (kʻarovs) քարերովս (kʻarerovs)
locative քարումս (kʻarums) քարերումս (kʻarerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative քարդ (kʻard) քարերդ (kʻarerd)
dative քարիդ (kʻarid) քարերիդ (kʻarerid)
ablative քարիցդ (kʻaricʻd) քարերիցդ (kʻarericʻd)
instrumental քարովդ (kʻarovd) քարերովդ (kʻarerovd)
locative քարումդ (kʻarumd) քարերումդ (kʻarerumd)

Adjective

քար • (kʻar) (superlative ամենաքար)

  1. (figuratively) hard, strong, solid
    քար անտարբերություն ― kʻar antarberutʻyun ― stone-cold indifference
    քար լռություն պահել ― kʻar lṙutʻyun pahel ― to stay completely silent
  2. (figuratively) insensitive, callous, indifferent, pitiless

Declension

nominalized, i-type (Eastern Armenian)
singular plural
nominative քար (kʻar) քարեր (kʻarer)
dative քարի (kʻari) քարերի (kʻareri)
ablative քարից (kʻaricʻ) քարերից (kʻarericʻ)
instrumental քարով (kʻarov) քարերով (kʻarerov)
locative քարում (kʻarum) քարերում (kʻarerum)
definite forms
nominative քարը/քարն (kʻarə/kʻarn) քարերը/քարերն (kʻarerə/kʻarern)
dative քարին (kʻarin) քարերին (kʻarerin)
1st person possessive forms (my)
nominative քարս (kʻars) քարերս (kʻarers)
dative քարիս (kʻaris) քարերիս (kʻareris)
ablative քարիցս (kʻaricʻs) քարերիցս (kʻarericʻs)
instrumental քարովս (kʻarovs) քարերովս (kʻarerovs)
locative քարումս (kʻarums) քարերումս (kʻarerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative քարդ (kʻard) քարերդ (kʻarerd)
dative քարիդ (kʻarid) քարերիդ (kʻarerid)
ablative քարիցդ (kʻaricʻd) քարերիցդ (kʻarericʻd)
instrumental քարովդ (kʻarovd) քարերովդ (kʻarerovd)
locative քարումդ (kʻarumd) քարերումդ (kʻarerumd)

Old Armenian

Etymology

The origin is uncertain. Has been compared to Welsh carreg (“stone”), Persian خار (xâr), خارا‎ (xârâ, “very hard stone, flint, rock”), Sanskrit खर (khára, “hard, solid”), कर्कर (karkara, “hard, firm”), Ancient Greek κάρκαρος (kárkaros, “hard, rough”),

Noun

քար • (kʻar)

  1. stone
    քար պատուական ― kʻar patuakan ― precious stone, jewel, gem
    քար դժոխային ― kʻar džoxayin ― infernal stone, caustic
    քար կրային ― kʻar krayin ― limestone
    քար ծանրակշիռ ― kʻar canrakšiṙ ― ponderous, heavy spar, cawk
    քար մանրիկ ― kʻar manrik ― small stone, pebble, gravel
    հարկանել քարիւ, քարկոծել քարամբք ― harkanel kʻariw, kʻarkocel kʻarambkʻ ― to stone, to lapidate, to stone to death
    հալածել քարամբք ― halacel kʻarambkʻ ― to pelt with stones
    չթողուլ, չմնալ, քար ի քարի վերայ ― čʻtʻołul, čʻmnal, kʻar i kʻari veray ― not to leave, not to remain one stone standing
    հարկանել զոտն զքարի ― harkanel zotn zkʻari ― to strike the foot against a stone
    միով քարամբ զերկուս պարսաքարել (ընդ աջ եւ ընդ ահեակ յաջողել) ― miov kʻaramb zerkus parsakʻarel (ənd aǰ ew ənd aheak yaǰołel) ― to kill two birds with one stone

Declension

i-type
singular (uncountable)
nominative քար (kʻar)
genitive քարի (kʻari)
dative քարի (kʻari)
accusative քար (kʻar)
ablative քարէ (kʻarē)
instrumental քարիւ (kʻariw)
locative քարի (kʻari)
The singular forms follow an i-type declension, but the singular ablative can also be n-type քարամբ (kʻaramb).
n-type
plural only (plurale tantum)
nominative քարինք (kʻarinkʻ)
genitive քարանց (kʻarancʻ)
dative քարանց (kʻarancʻ)
accusative քարինս (kʻarins)
ablative քարանց (kʻarancʻ)
instrumental քարամբք (kʻarambkʻ)
locative քարինս (kʻarins)
The plural forms follow n-type declension.

Derived terms

Descendants

  • Armenian: քար (kʻar)

Further reading

  • Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “քար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 558–560
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “քար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • J̌ahukyan, Geworg (2010) “քար”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 778
  • Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 685–686
  • Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 171
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “քար”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=քար&oldid=58232888"