umieć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: ùmiec

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *uměti. By surface analysis, um +‎ -eć. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /umjɛt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /umjɛt͡ɕ/

Verb

[edit]

umieć impf

  1. (attested in Greater Poland, Lesser Poland, Masovia) to know; to know how (to have knowledge on, to understand) [with infinitive ‘to do what’]
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 145:
      Thy, ktory czczysz, bacz, poprawyay, yestly vmyesz, iestly nye vmyesz, day pokoy... Sz kthorych telko thym, ktorzy lepyey vmyeya, dawam... szye poprawyacz
      [Ty, ktory czcisz, bacz, poprawiaj, jestli umiesz, jestli nie umiesz, daj pokoj... Z ktorych telko tym, ktorzy lepiej umieją, dawam... sie poprawiać]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 88, 15:
      Blogoslawoni lud, iensze vme spewane (qui scit iubilationem)
      [Błogosławiony lud, jenże umie śpiewanie (qui scit iubilationem)]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 21:
      Wstawyami, aby ryczerz kazdi... pod pewną... chorangwyą... staal, yszbi... vmyaal myestcze wząncz (ut... sciat capere locum) pewne kv obronye szwey chorąngwye
      [Ustawiamy, aby rycerz każdy... pod pewną... chorągwią... stał, iżby... umiał miestce wziąć (ut... sciat capere locum) pewne ku obronie swej chorągwie]
  2. (attested in Lesser Poland) to know (to speak a language) [with po (+ locative) ‘what language’]
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI[2], Krakow, page 720:
      Kto nye vmye po laczynye (illiteratus), ma zmovyczi... pyączidziessyąth paczierzy
      [Kto nie umie po łacinie (illiteratus), ma smowić... pięćdziesiąt pacierzy]
  3. (attested in Greater Poland) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)
    • 1959 [1444], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1647, Poznań:
      Szaffranyecz nye ma othbywacz szadna dawnoscza szemszka, yedno othpowedacz, yako nalepy hwmye
      [Szafraniec nie ma otbywać żadną dawnością ziemską, jedno otpowiedać, jako nalepi humie]
  4. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. to doubt
      • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[3], [4], [5], volume XXIV, page 49:
        Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humyeyesch
        [Cui deus pater ait: Quid miraris, Gabriel? Nonne missus fuisti prius a me ad Zachariam... et omnia dicta tua et promissa habebunt effectum?... Cur ergo ambiis, humiejesz?]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adjectives
adverbs
nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: umieć
  • Silesian: umieć

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “umieć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “umieć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “umieć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish umieć. By surface analysis, um +‎ -eć.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈu.mjɛt͡ɕ/
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -umjɛt͡ɕ
  • Syllabification: u‧mieć

Verb

[edit]

umieć impf

  1. (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something) [with infinitive ‘to do what’]
    Synonym: potrafić
  2. (transitive) to know (to be able to recite from memory)
  3. (transitive, proscribed) to know (having learned, to be able to apply, e.g. a language)
    Synonym: znać
  4. (transitive) to be able to; can, to know how (to do better than others) [with infinitive ‘to do what’]
  5. (intransitive, obsolete) to know (to perceive the truth or factuality of; to be certain of or that)
    Synonym: wiedzieć

Conjugation

[edit]
Conjugation of umieć impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive umieć
present tense 1st umiem umiemy
2nd umiesz umiecie
3rd umie umieją
impersonal umie się
past tense 1st umiałem,
-(e)m umiał
umiałam,
-(e)m umiała
umiałom,
-(e)m umiało
umieliśmy,
-(e)śmy umieli
umiałyśmy,
-(e)śmy umiały
2nd umiałeś,
-(e)ś umiał
umiałaś,
-(e)ś umiała
umiałoś,
-(e)ś umiało
umieliście,
-(e)ście umieli
umiałyście,
-(e)ście umiały
3rd umiał umiała umiało umieli umiały
impersonal umiano
future tense 1st będę umiał,
będę umieć
będę umiała,
będę umieć
będę umiało,
będę umieć
będziemy umieli,
będziemy umieć
będziemy umiały,
będziemy umieć
2nd będziesz umiał,
będziesz umieć
będziesz umiała,
będziesz umieć
będziesz umiało,
będziesz umieć
będziecie umieli,
będziecie umieć
będziecie umiały,
będziecie umieć
3rd będzie umiał,
będzie umieć
będzie umiała,
będzie umieć
będzie umiało,
będzie umieć
będą umieli,
będą umieć
będą umiały,
będą umieć
impersonal będzie umieć się
conditional 1st umiałbym,
bym umiał
umiałabym,
bym umiała
umiałobym,
bym umiało
umielibyśmy,
byśmy umieli
umiałybyśmy,
byśmy umiały
2nd umiałbyś,
byś umiał
umiałabyś,
byś umiała
umiałobyś,
byś umiało
umielibyście,
byście umieli
umiałybyście,
byście umiały
3rd umiałby,
by umiał
umiałaby,
by umiała
umiałoby,
by umiało
umieliby,
by umieli
umiałyby,
by umiały
impersonal umiano by
imperative 1st niech umiem umiejmy
2nd umiej umiejcie
3rd niech umie niech umieją
active adjectival participle umiejący umiejąca umiejące umiejący umiejące
passive adjectival participle umiany umiana umiane umieni umiane
contemporary adverbial participle umiejąc
verbal noun umienie

Derived terms

[edit]
proverbs
verbs
[edit]
nouns

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), umieć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 0 times in news, 13 times in essays, 30 times in fiction, and 43 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 88 times, making it the 726th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “umieć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 629

Further reading

[edit]
  • umieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • umieć in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “umieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • UMIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 10.12.2018
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “umieć”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “umieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “umieć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 293
  • umieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish umieć.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

umieć impf

  1. (transitive) to be able to; can, to know how (to have the ability or knowledge to do something)

Conjugation

[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Derived terms

[edit]
verbs
[edit]
adjectives
adverbs
nouns

Further reading

[edit]