rozumieć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish[edit]

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *orzuměti. By surface analysis, roz- +‎ umieć. First attested in 1395.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /rɔzumjɛ(ː)t͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /rɔzumjɛt͡ɕ/, /rɔzumjet͡ɕ/

Verb[edit]

rozumieć impf (perfective porozumieć or zrozumieć or urozumieć)

  1. to understand (to grasp a concept fully in one's mind) [+dative], [+ na (accusative)], [+ w (locative)]
    • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187:
      Rzecli gednacze pana Hinczkoui: Mi ne roszumemi po nemeczszku
      [Rzekli jednacze pana Hinczkowi: my nie rozumiemy po niemiecsku]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[1], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 2, 10:
      A iusz, crolowe, rozumeyce (intelligite), nauczce se, czso sødzice zemø
      [A już, krolowie, rozumiejcie (intelligite), nauczcie sie, cso sądzicie ziemię!]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 23:
      Rozumeycze temu (intelligite haec), gisz zapominacze boga
      [Rozumiejcie temu (intelligite haec), jiż zapominacie Boga]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[3], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 40, 1:
      Blogoslawoni, iensze rozume na potrzebuiøczego y vbogego (qui intelligit super egenum et pauperem)
      [Błogosławiony, jenże rozumie na potrzebująjącego i ubogiego (qui intelligit super egenum et pauperem)]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[4], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 72, 17:
      Alisz wnidø w swøtoscz boszø y rozumecz bødø w posladco[ch] gich (donec... intelligam in novissimis eorum)
      [Aliż wnidę w świątość bożą i rozumieć będę w pośladko[ch] jich (donec... intelligam in novissimis eorum)]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 99:
      Rosvmal gesm (intellexi), esze kazanya twoya mysl moya gest
      [Rozumiał jeśm (intellexi), eże kazania twoja myśl moja jest]
    • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎[6], page 179a:
      Napirsuecz tho vy macze rosumecz, yse ktoricz gest poczøtek gego svøtego miloserdza bil
      [Napirzweć to wy macie rozumieć, iże ktoryć jest początek jego świętego miłosierdzia był]
    • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎[7], line 257:
      Othosz, mystrzv, barszo glupy, nye rosvmyesz o they kupy
      [Otoś, mistrzu, barzo głupi, nie rozumiesz o tej kupi!]
  2. to notice, to not overlook or neglect
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 54, 1:
      Ne wzgardzay prosbø moiø, rozumey mene y wisluszay me (intende mihi et exaudi me)!
      [Nie wzgardzaj prośbą moją, rozumiej mienie i wysłuszaj mie (intende mihi et exaudi me)!]
  3. to consider, to see as, to be of the opinion, to think, to judge
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[9], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 26:
      Ktosz chcze przeto zbawon bycz, tako o troyczy rozvmey (ita de trinitate sentiat)
      [Ktoż chce przeto zbawion być, tako o Trojcy rozumiej (ita de Trinitate sentiat)]
  4. (reflexive with się) to be had in mind, to be interpreted
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎[10], page 118 arg. 7:
      Przes to sze rozumye (intelligitur) wyelyka myloszcz
      [Przez to sie rozumie (intelligitur) wielika miłość]
  5. (reflexive with się) to concern, to be about [+ o (accusative)]
  6. (reflexive with się) to know one's way around something, to know something very well [+ na (locative)]
    • 1880 [Middle of the fifteenth century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 265:
      Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawyączey then, ysz sze na gwyasdach rosumye
      [Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawięcej ten, iż sie na gwiazdach rozumie]

Particle[edit]

rozumieć

  1. that is, i.e.
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 15:
      Iako ktho swyeczą przy zwadze w noczi zagassi, a za thym kogo vranyą, ma rannemv o rani bicz skazan, tho rozwmyecz, gdi nye wyedzą tego, yest gen go ranyl
      [Jako kto świecę przy zwadzie w nocy zagasi a zatym kogo uranią, ma rannemu o rany być skazan, to rozumieć, gdy nie wiedzą tego, jen jest go ranił]

Derived terms[edit]

noun
verbs

Related terms[edit]

adjectives
adverbs
nouns
verbs

Descendants[edit]

  • Polish: rozumieć, rozmieć
  • Silesian: rozumieć

References[edit]

Polish[edit]

Alternative forms[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- +‎ umieć.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/
  • (Middle Polish) IPA(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/, /rɔˈzu.mjet͡ɕ/
  • Audio(file)
  • Rhymes: -umjɛt͡ɕ
  • Syllabification: ro‧zu‧mieć

Verb[edit]

rozumieć impf (perfective zrozumieć)

  1. (transitive, intransitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)
    Synonyms: chwytać, czaić, jarzyć, łapać, kapować, kojarzyć, kontaktować, kumać, obczajać, pojmować, trybić, załapywać, zaskakiwać
    O, to rozumiem... ― Oh, I see...
  2. (transitive) to understand (to assign a particular meaning to something)
  3. (transitive) to understand (to empathize with someone or something)
    Synonym: wczuwać się
  4. (intransitive, when directed at the listener as a question) Used to emphasize a message; understand
    Chcę żeby ten pokój był sprzątany, rozumiesz? ― I want this room to be cleaned, understand?
  5. (intransitive, when directed at the listener as a statement) Used to grab the listeners attention; see
    Przyszedł nowy uczeń, rozumiesz, który był wyższy od innych. ― A new student came, you see, that was taller than the others
  6. (intransitive) Used when the speaker feels their previous statement was strange; see
  7. (transitive) to realize (to begin to understand)
    Synonym: zdawać sobie sprawę
  8. (reflexive with się) to understand each other [+ z (instrumental) = with whom]
  9. (reflexive with się) to be understood

Verb[edit]

rozumieć impf

  1. (transitive) to understand, to comprehend (to be able to understand a written or spoken language)
  2. (intransitive, obsolete) to think, to be of the opinion, to suppose, to consider
  3. (transitive, Middle Polish) to keep someone in mind, to have an eye on
    Synonym: mieć na uwadze
  4. (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[12], page 10c:
      Animadverto, Baczę. Rozumiem.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[13], page 32a:
      Calleo per Metaph. significat/ Rozumiem Wyem dobrze/ Vmiem
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[14], page 446b:
      Rem tenes, Rozumieſz.
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[15], page 232b:
      Concipio – Poimuię, poczinąm, rozumiem.
  5. (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1588, Acta primi regiminis Sigismundi III‎[16], page 90:
      Powiedział ze tak rozumiał iz Rpta rozumiała reformationem
  6. (reflexive with się, colloquial, dated) to know one's way around something, to know something very well [+ na (locative) = around something]
    Synonym: znać się

Conjugation[edit]

Conjugation of rozumieć impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive rozumieć
present tense 1st rozumiem rozumiemy
2nd rozumiesz rozumiecie
3rd rozumie rozumieją
impersonal rozumie się
past tense 1st rozumiałem,
-(e)m rozumiał 		rozumiałam,
-(e)m rozumiała 		rozumiałom,
-(e)m rozumiało 		rozumieliśmy,
-(e)śmy rozumieli 		rozumiałyśmy,
-(e)śmy rozumiały
2nd rozumiałeś,
-(e)ś rozumiał 		rozumiałaś,
-(e)ś rozumiała 		rozumiałoś,
-(e)ś rozumiało 		rozumieliście,
-(e)ście rozumieli 		rozumiałyście,
-(e)ście rozumiały
3rd rozumiał rozumiała rozumiało rozumieli rozumiały
impersonal rozumiano
future tense 1st będę rozumiał,
będę rozumieć 		będę rozumiała,
będę rozumieć 		będę rozumiało,
będę rozumieć 		będziemy rozumieli,
będziemy rozumieć 		będziemy rozumiały,
będziemy rozumieć
2nd będziesz rozumiał,
będziesz rozumieć 		będziesz rozumiała,
będziesz rozumieć 		będziesz rozumiało,
będziesz rozumieć 		będziecie rozumieli,
będziecie rozumieć 		będziecie rozumiały,
będziecie rozumieć
3rd będzie rozumiał,
będzie rozumieć 		będzie rozumiała,
będzie rozumieć 		będzie rozumiało,
będzie rozumieć 		będą rozumieli,
będą rozumieć 		będą rozumiały,
będą rozumieć
impersonal będzie rozumieć się
conditional 1st rozumiałbym,
bym rozumiał 		rozumiałabym,
bym rozumiała 		rozumiałobym,
bym rozumiało 		rozumielibyśmy,
byśmy rozumieli 		rozumiałybyśmy,
byśmy rozumiały
2nd rozumiałbyś,
byś rozumiał 		rozumiałabyś,
byś rozumiała 		rozumiałobyś,
byś rozumiało 		rozumielibyście,
byście rozumieli 		rozumiałybyście,
byście rozumiały
3rd rozumiałby,
by rozumiał 		rozumiałaby,
by rozumiała 		rozumiałoby,
by rozumiało 		rozumieliby,
by rozumieli 		rozumiałyby,
by rozumiały
impersonal rozumiano by
imperative 1st niech rozumiem rozumiejmy
2nd rozumiej rozumiejcie
3rd niech rozumie niech rozumieją
active adjectival participle rozumiejący rozumiejąca rozumiejące rozumiejący rozumiejące
passive adjectival participle rozumiany rozumiana rozumiane rozumiani rozumiane
contemporary adverbial participle rozumiejąc
verbal noun rozumienie

Derived terms[edit]

noun
particle
verbs
verbs

Related terms[edit]

adjectives
adverb
noun
verbs

Trivia[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), rozumieć is one of the most used words in Polish, appearing 12 times in scientific texts, 2 times in news, 20 times in essays, 41 times in fiction, and 143 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 218 times, making it the 255th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References[edit]

  1. ^ Ida Kurcz (1990), “rozumieć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków; Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 505

Further reading[edit]

Silesian[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- +‎ umieć.

Pronunciation[edit]

Verb[edit]

rozumieć impf (perfective zrozumieć)

  1. (transitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)

Conjugation[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Further reading[edit]

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=rozumieć&oldid=76594562"