Jump to content

łapać

From Wiktionary, the free dictionary

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *lapati. First attested in 1387.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /ɫapat͡ɕʲ/
  • IPA(key): (15th CE) /ɫapat͡ɕʲ/

Verb

[edit]

łapać impf

  1. (transitive, attested in Greater Poland, Sieradz-Łęczyca, Masovia) to grab (to seize; to stop by force; to kidnap)
    • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 23, Poznań:
      Jacosm Jana ne lapala ani kazala
      [Jakośm Jana nie łapała ani kazała]
    • 1902 [1403], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎[1], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 180:
      Sandziwoy ne szlubowal […] wyprawicz Pechna […] ze szkodi dwudzestu grziwen, czso mi kasal Szaka lapacz
      [Sędziwoj nie ślubował […] wyprawić Pechna […] ze szkody dwudziestu grzywien, czso mu kazał Szaka łapać]
    • 1959 [1406], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 604, Poznań:
      Potrassz ne bil pomocznikem u Wilkowego czloweka ani go pomagal lapacz gwaltem
      [Piotrasz nie był pomocnikiem u Wilkowego człowieka ani go pomagał łapać gwałtem]
    • 1959 [1407], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 617, Poznań:
      Jaco ne mø kasnø ani mim powolenim ludze Wlostowi lapani ani raneni
      [Jako nie mą kaźnią ani mym pozwolenim ludzie Włostowi łapani ani ranieni]
    • 1895 [1413], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎[2], volume X, page 373:
      Ha, ha, ha, lapay her lapay, zaby her saby!
      [Ha, ha, ha, łapaj her łapaj, zabij her zabij!]
    • 1960 [1418], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 548, Pyzdry:
      Jandrzey ne casal Vawrzka swym ludzem lapacz any s gego radø lapan
      [Jędrzej nie kazał Wawrzka swym ludziem łapać ani z jego radą łapan]
    • 1856-1870 [1423], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎[3], volume II, number 1937:
      Judeos violenter detinuerunt al. lapaly, nullum jus ad eos habentes
      [Judeos violenter detinuerunt al. łapali, nullum jus ad eos habentes]
    • 1856-1870 [1448], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎[4], volume II, number 3332:
      Johannes […] penam XV Johanni de Krziszanouicze […] ex eo, quia ipsum mancipauit al. lapal iura sua non manifestans
      [Johannes […] penam XV Johanni de Krziszanouicze […] ex eo, quia ipsum mancipauit al. łapał iura sua non manifestans]
    • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[5], [6], [7], volume XXII, Łęczyca, page 13:
      Vmbra coheret aquis, has canis vrget, chwathą, lapą, aquas
      [Vmbra coheret aquis, has canis vrget, chwatą, lapią, aquas]
    • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎[8], Mierzeniec, Płock, line 383:
      Yacz thesz kosw szyeka vylky, sarny lapam drvgyey philky
      [Jać też kosą siekę wilki, sarny łapam drugiej filki]
    • 1950 [1479], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1216, Warsaw:
      Jakom ya […] ne gonyl swyerzepicz anym przyyachal […] w dom […] Mikolaya […] , anym go lapal
      [Jakom ja […] nie gonił świerzepic ani przyjachał […] w dom […] Mikołaja […] , anim go łapał]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[9], page 595:
      O myly *Iusucrisczye, vydzyalesz oczyma tvego bostwa v dvorze krolewskym vladyky vbyrayącz szyą v czyn, […] gothuyącz bron, aby czye przysly lapacz
      [O miły Jesukryście, widziałeś oczyma twego bostwa w dworze krolewskim władyki ubirając się w czyn, […] gotując broń, aby cie przyszli łapać]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[10], page 633:
      Nyechayczye tych odycz, […] yze nye ssą vynny v thym, yze vy mnye lapaczye
      [Niechajcie tych odić, […] iże nie są winni w tym, iże wy mnie łapacie]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 649:
      Yako na zboycze vyslyschczye s myeczmy, s kyymy lapacz myą
      [Jako na zbojcę wysłyszcie z mieczmi, z kijmy łapać mię]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[12], page 691:
      Tysch vczyąl brathu memv vcho, kyedy mystrza tvego lapano
      [Tyś uciął bratu memu ucho, kiedy mistrza twego łapano]
    1. (attested in Lesser Poland, figuratively, hapax legomenon) to catch
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[13], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 9, 22:
        Kedy se powisza zli, zaszega se vbogy, lapaiø ie w radach, gimisz mislø
        [Kiedy sie powysza zły, zażega sie ubogi; łapają je w radach, jimiż myślą]

Derived terms

[edit]
nouns
proper nouns
verbs
[edit]
nouns
proper nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: łapać
  • Silesian: łapać

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005), “łapać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017), “łapać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000), “łapać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • Sławski, Franciszek (1958-1965), “łapać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Brückner, Aleksander (1927), “łapać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
  • S. Urbańczyk, editor (1963), “łapać”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 4, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 97
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “łapać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “łapać”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
  • Wanda Decyk-Zięba; Krystyna Długosz-Kurczabowa; Stanisław Dubisz; Zygmunt Gałecki; Justyna Garczyńska; Halina Karaś; Alina Kępińska; Anna Pasoń; Izabela Stąpor; Barbara Taras; Izabela Winiarska-Górska (2008), “łapać”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 81

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish łapać.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1; “łapać”:(file)
  • Audio 2; “łapać się”:(file)
  • Rhymes: -apat͡ɕ
  • Syllabification: ła‧pać

Verb

[edit]

łapać impf (perfective złapać)

  1. (transitive) to grab (to take with a swift movement with e.g. one's hand or a tool) [with za (+ accusative) ‘by what’; or with instrumental ‘with what’]
    Synonyms: chwytać, ujmować
    Ja gęsi - na wodę,
    niech łapają łobodę,
    abyś wasan bywał.     (song, Near Masovian, Parysów)
    I (to the) geese - to the water, let them grab saltbush, so that you may be around.
    Topi się, topi się mój wianeczek topi,
    Poniżej Majerza łapają go chłopi.     (song, Podhale)
    It's sinking, it's sinking, my little wreath is sinking,
    Below Majerz the peasants are grabbing it.
  2. (transitive) to catch (to stop a falling or moving object)
    Synonym: chwytać
  3. (transitive) to catch, to capture, to grab, to nab, to get (to stop an animal and prevent it from escaping) [with instrumental ‘with what’; or with w (+ accusative) ‘in what’; or with na (+ accusative) ‘on what’]
    Synonyms: chwytać, łowić
    Pająk łapie muchy. ― A spider captures flies.
    A nie wiécie to, ze já mám takiego źwiérza, co mysy łapą?
    Don't y'all know that I have an animal that catches mice?, Eastern Kraków, Targowisko
    1. (transitive, Central Greater Poland) synonym of łowić (“to fish”)
      ryby łapać ― to catch fish
  4. (intransitive) to reach for, to get (to use something as a tool for an activity) [with za (+ accusative) ‘for what’]
    Synonym: chwytać
  5. (transitive, colloquial) to get, to catch on (to start to understand something)
    Synonyms: chwytać, pojmać, załapywać
  6. (transitive) to catch, to get, to nab; to capture (to detain a person suspected of committing an illegal act)
    Synonyms: dopadać, dorywać
  7. (transitive) to catch, to get (to show that someone has done something that is illegal wrong) [with na (+ locative) ‘in what’]
  8. (transitive, colloquial) to get; to catch (to receive radio signals with a device)
  9. (transitive, colloquial) to catch, to seize (to take advantage of something, e.g. a chance that is that is difficult to obtain or is fleeting)
    Synonym: chwytać
  10. (transitive, colloquial) to get; to lure in (to cause another person to behave in a certain way by using deceptive or dishonest methods) [with na (+ locative) ‘to what’]
  11. (transitive, colloquial) to get it (to receive negative grades or penalties repeatedly within a given period of time)
  12. (transitive, colloquial) to catch, to get (to use a specific means of public transport)
  13. (transitive, colloquial) to catch, to get (to become infected with a specific disease)
    Synonym: załapywać
    Near-synonym: zarażać się
  14. (transitive, of e.g pain, a disease) to take hold, to take, to get, to get to (to begin to be felt intensely by someone)
    Grypa mnie łapie. ― The flu is getting to me.
    […] Bo go takoż jęło na śmiéch łapać. (Przemyśl, San river)
    Because a laughter started to take hold of him.
  15. (transitive, obsolete) to get (to attempt strongly to acquire something)
  16. (transitive, Middle Polish) to gorge, to gobble (to eat and drink greedily)
  17. (transitive, Middle Polish) to get (to appropriate someone else's property; to steal)
  18. (reflexive with się) to grip (to grab something quickly) [with genitive ‘what’; or with za (+ accusative) ‘by what’]
    Synonym: chwytać się
    Jak ja złapię ćwiertnią na plecy, to wy sie łapcie worka. (Kujawy, Włocławek)
    When I catch a quarter on my back, you grab the bag.
  19. (reflexive with się) to be caught (to fall into a trap) [with na (+ accusative) ‘for what’; or with w (+ accusative) ‘into what’]
  20. (reflexive with się) to catch oneself (to become aware that one is thinking or acting in a certain way) [with na (+ locative) ‘on what’]
    Synonym: przyłapywać się
  21. (reflexive with się, colloquial) to fall for, to get got (to be influenced by things created to trick someone into doing something) [with na (+ accusative) ‘by what’]
  22. (reflexive with się, colloquial) to get to (to start doing something) [with genitive ‘to what’; or with za (+ accusative) ‘to what’]
    Synonyms: brać się, zabierać się
  23. (reflexive with się, chiefly negated, colloquial) to get in (to be included in a group of people or things by meeting certain requirements)
    Synonym: załapywać się
  24. (reflexive with się, colloquial) to know one's way around (to be oriented in something; to understand) [with w (+ locative) ‘in what’]
    Synonym: orientować się
    Perfective: połapać się
  25. (reflexive with się) to catch oneself (to touch a part of your body or clothing with a quick movement)
  26. (reflexive with się, of animals) to be caught (to be stopped and prevented from escaping)
  27. (reflexive with się, Middle Polish) to get (to chase in order to capture, imprison)
  28. (reflexive with się, Middle Polish) to fend off insects or bugs [with z (+ instrumental) ‘what bugs’]

Conjugation

[edit]
Conjugation of łapać impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive łapać
present tense 1st łapię łapiemy
2nd łapiesz łapiecie
3rd łapie łapią
impersonal łapie się
past tense 1st łapałem,
-(e)m łapał 		łapałam,
-(e)m łapała 		łapałom,
-(e)m łapało 		łapaliśmy,
-(e)śmy łapali 		łapałyśmy,
-(e)śmy łapały
2nd łapałeś,
-(e)ś łapał 		łapałaś,
-(e)ś łapała 		łapałoś,
-(e)ś łapało 		łapaliście,
-(e)ście łapali 		łapałyście,
-(e)ście łapały
3rd łapał łapała łapało łapali łapały
impersonal łapano
future tense 1st będę łapał,
będę łapać 		będę łapała,
będę łapać 		będę łapało,
będę łapać 		będziemy łapali,
będziemy łapać 		będziemy łapały,
będziemy łapać
2nd będziesz łapał,
będziesz łapać 		będziesz łapała,
będziesz łapać 		będziesz łapało,
będziesz łapać 		będziecie łapali,
będziecie łapać 		będziecie łapały,
będziecie łapać
3rd będzie łapał,
będzie łapać 		będzie łapała,
będzie łapać 		będzie łapało,
będzie łapać 		będą łapali,
będą łapać 		będą łapały,
będą łapać
impersonal będzie łapać się
conditional 1st łapałbym,
bym łapał 		łapałabym,
bym łapała 		łapałobym,
bym łapało 		łapalibyśmy,
byśmy łapali 		łapałybyśmy,
byśmy łapały
2nd łapałbyś,
byś łapał 		łapałabyś,
byś łapała 		łapałobyś,
byś łapało 		łapalibyście,
byście łapali 		łapałybyście,
byście łapały
3rd łapałby,
by łapał 		łapałaby,
by łapała 		łapałoby,
by łapało 		łapaliby,
by łapali 		łapałyby,
by łapały
impersonal łapano by
imperative 1st niech łapię łapmy
2nd łap łapcie
3rd niech łapie niech łapią
active adjectival participle łapiący łapiąca łapiące łapiący łapiące
passive adjectival participle łapany łapana łapane łapani łapane
contemporary adverbial participle łapiąc
verbal noun łapanie

Derived terms

[edit]
interjections
nouns
verbs
verbs
[edit]
adjectives
adverbs
proper nouns

Further reading

[edit]

Silesian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish łapać.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

łapać impf

  1. (transitive) to catch (to stop a falling or moving object)
    Synonym: chytać

Conjugation

[edit]
Conjugation of łapać impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive łapać
present tense 1st łapiã łapiymy
2nd łapiesz łapiecie
3rd łapie łapiōm
past tense 1st łapołch,
łapołech,
łapoł żech 		łapałach
łapała żech 		łapałoch1)
łapało żech1) 		łapalimy,
łapalichmy 		łapałymy,
łapałychmy
2nd łapołś,
łapołeś,
łapoł żeś 		łapałaś
łapała żeś 		łapałoś1)
łapało żeś1) 		łapaliście,
łapali żeście 		łapałyście,
łapały żeście
3rd łapoł łapała łapało łapali łapały
future tense 1st bydã łapoł,
bydã łapać 		bydã łapała,
bydã łapać 		bydã łapało,1)
bydã łapać 		bydymy łapali,
bydymy łapać 		bydymy łapały,
bydymy łapać
2nd bydziesz łapoł,
bydziesz łapać 		bydziesz łapała,
bydziesz łapać 		bydziesz łapało,1)
bydziesz łapać 		bydziecie łapali,
bydziecie łapać 		bydziecie łapały,
bydziecie łapać
3rd bydzie łapoł,
bydzie łapać 		bydzie łapała,
bydzie łapać 		bydzie łapało,
bydzie łapać 		bydōm łapali,
bydōm łapać 		bydōm łapały,
bydōm łapać
pluperfect tense2)
 1st bōłch łapoł,
bōłech łapoł,
bōł żech łapoł 		byłach łapała
była żech łapała 		byłoch łapało1)
było żech łapało1) 		byli my łapali,
bylichmy łapali 		były my łapały,
byłychmy łapały
2nd bōłś łapoł,
bōłeś łapoł,
bōł żeś łapoł 		byłaś łapała
była żeś łapała 		byłoś łapało1)
było żeś łapało1) 		byliście łapali,
byli żeście łapali 		byłyście łapały,
były żeście łapały
3rd bōł łapoł była łapała było łapało1)
 		były my łapali,
byłychmy łapali 		były łapały
conditional 1st bych łapoł bych łapała byście łapali by my łapały,
bychmy łapały
2nd byś łapoł byś łapała byście łapali byście łapały
3rd by łapoł by łapała by łapało by łapali by łapały
imperative 1st niych łapiã łapmy
2nd łap łapcie
3rd niych łapie niych łapiōm

active adjectival participle łapōncy łapōncŏ łapōnce łapōncy łapōnce
passive adjectival participle łapany łapanŏ łapane łapani łapane
verbal noun łapanie
1) Personal neuter forms might be considered nonstandard, protological, or nonce, appearing mostly in literature to refer to grammatically neuter nouns, however might also be used for people who prefer neuter forms.
2) The pluperfect is either archaic or obsolete and now used for conditional in the past.

Further reading

[edit]
  • Małgorzata Iżykowska, Beata Jahołkowska, Krzysztof Kleszcz, Lidia Przymuszała, Bogusław Wyderka, Danuta Lech-Kirstein, Anna Jedynak, Marzena Muszyńska, Kamila Nowak, Agata Haas, editors (2020), “łapać”, in Słownik gwar śląskich (in Silesian), volume 17, Opole, page 144

Upper Sorbian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *lapati.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈwapat͡ʃ/
  • Rhymes: -apat͡ʃ
  • Hyphenation: ła‧pać
  • Syllabification: ła‧pać

Verb

[edit]

łapać impf (perfective złapać or złapnyć)

  1. (transitive) to catch, to fang

Conjugation

[edit]
Conjugation of łapać (imperfective)
person singular dual plural
virile nonvirile
infinitive łapać
transgressive łapajo
present tense 1st łapam łapamoj łapamy
2nd łapaš łapataj łapatej łapaće
3rd łapa łapataj łapatej łapaja, łapaju
past tense 1st łapach łapachmoj łapachmy
2nd łapaše łapaštaj łapaštej łapašće
3rd łapaše łapaštaj łapaštej łapachu
imperative 1st — łapajmoj łapajmy
2nd łapaj łapajtaj łapajtej łapajće
3rd łapaj —
active participle łapacy
passive participle łapany
ł-form łapał
verbal noun łapanje

Further reading

[edit]
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=łapać&oldid=88108591"