शस्त्र

See also: शास्त्र

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit शस्त्र (śastra).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /ʃəs.t̪ɾᵊ/, [ʃɐs.t̪ɾᵊ]

Noun

शस्त्र • (śastra) m (Urdu spelling شستر)

1. weapon, sword, dagger; any handheld instrument used for cutting, wounding, or self-defense

   Synonym: हथियार (hathiyār)

   तलवार, छुरी, गदा इत्यादि को शस्त्र कहते हैं।

   talvār, churī, gadā ityādi ko śastra kahte ha͠i.

   Swords, knives and clubs are examples of weapons.

Declension

Declension of शस्त्र (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	शस्त्र śastra	शस्त्र śastra
oblique	शस्त्र śastra	शस्त्रों śastrõ
vocative	शस्त्र śastra	शस्त्रो śastro

See also

• अस्त्र (astr)

References

• McGregor, Ronald Stuart (1993) “शस्त्र”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press

Marathi

Etymology

Borrowed from Sanskrit शस्त्र (śastra).

Pronunciation

• IPA^(key): /ɕəs.t̪ɾə/

Noun

शस्त्र • (śastra) n

1. weapon

   Synonym: हत्यार (hatyār)

Declension

Declension of शस्त्र (neut cons-stem)
direct singular	शस्त्र śastr
direct plural	शस्त्रे, शस्त्रं śastre, śastra
	singular एकवचन		plural अनेकवचन
nominative प्रथमा	शस्त्र śastr		शस्त्रे, शस्त्रं śastre, śastra
oblique सामान्यरूप	शस्त्रा śastrā		शस्त्रां- śastrān-
acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी	शस्त्राला śastrālā		शस्त्रांना śastrānnā
ergative	शस्त्राने, शस्त्रानं śastrāne, śastrāna		शस्त्रांनी śastrānnī
instrumental	शस्त्राशी śastrāśī		शस्त्रांशी śastrānśī
locative सप्तमी	शस्त्रात śastrāt		शस्त्रांत śastrāt
vocative संबोधन	शस्त्रा śastrā		शस्त्रांनो śastrānno
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition.

Genitive declension of शस्त्र (neut cons-stem)
	masculine object पुल्लिंगी कर्म		feminine object स्त्रीलिंगी कर्म		neuter object नपुसकलिंगी कर्म		oblique सामान्यरूप
	singular एकवचन	plural अनेकवचन	singular एकवचन	plural अनेकवचन	singular* एकवचन	plural अनेकवचन
singular subject एकवचनी कर्ता	शस्त्राचा śastrāċā	शस्त्राचे śastrāċe	शस्त्राची śastrācī	शस्त्राच्या śastrācā	शस्त्राचे, शस्त्राचं śastrāċe, śastrāċa	शस्त्राची śastrācī	शस्त्राच्या śastrācā
plural subject अनेकवचनी कर्ता	शस्त्रांचा śastrānċā	शस्त्रांचे śastrānċe	शस्त्रांची śastrāñcī	शस्त्रांच्या śastrāncā	शस्त्रांचे, शस्त्रांचं śastrānċe, śastrānċa	शस्त्रांची śastrāñcī	शस्त्रांच्या śastrāñcā
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition.

Derived terms

• शस्त्रक्रिया (śastrakriyā, “surgery”)
• शस्त्रास्त्र (śastrāstra)

 

References

• Berntsen, Maxine, “शस्त्र”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies, 1982-1983.
• Molesworth, James Thomas (1857) “शस्त्र”, in A dictionary, Marathi and English, Bombay: Printed for government at the Bombay Education Society's Press
• Shridhar Ganesh Vaze (1911) “शस्त्र”, in The Aryabhusan School Dictionary, Poona: Arya-Bhushan Press
• दाते, यशवंत रामकृष्ण [Date, Yashwant Ramkrishna] (1932-1950) “शस्त्र”, in महाराष्ट्र शब्दकोश (mahārāṣṭra śabdakoś) (in Marathi), पुणे [Pune]: महाराष्ट्र कोशमंडळ (mahārāṣṭra kośmaṇḍaḷ).

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• শস্ত্ৰ (Assamese script)
• ᬰᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
• শস্ত্র (Bengali script)
• 𑰫𑰭𑰿𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀰𑀲𑁆𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
• ၐသ္တြ (Burmese script)
• શસ્ત્ર (Gujarati script)
• ਸ਼ਸ੍ਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌶𑌸𑍍𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦯꦱ꧀ꦠꦿ (Javanese script)
• 𑂬𑂮𑂹𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ಶಸ್ತ್ರ (Kannada script)
• ឝស្ត្រ (Khmer script)
• ຨສ຺ຕ຺ຣ (Lao script)
• ശസ്ത്ര (Malayalam script)
• ᡧᠠᠰ᠌ᢠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘫𑘭𑘿𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
• ᠱᠠᠰᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧋𑧍𑧠𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐱𑐳𑑂𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
• ଶସ୍ତ୍ର (Odia script)
• ꢯꢱ꣄ꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆯𑆱𑇀𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖫𑖭𑖿𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
• ශස‍්ත්‍ර (Sinhalese script)
• 𑩿𑪁 𑪙𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚧𑚨𑚶𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
• ஶஸ்த்ர (Tamil script)
• శస్త్ర (Telugu script)
• ศสฺตฺร (Thai script)
• ཤ་སྟྲ (Tibetan script)
• 𑒬𑒮𑓂𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨮𑨰𑩇𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɕɐs.tɾɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɕɐs̪.t̪ɾɐ/

Etymology 1

From शंस् (śaṃs) +‎ -त्र (-tra).

Noun

शस्त्र • (śastrá) stem, n

1. invocation, praise (applied to any hymn recited either audibly or inaudibly, as opposed to स्तोम (stoma), which is sung, but especially the verses recited by the hotṛ and his assistant as an accompaniment to the grahas at the soma libation)
2. reciting, recitation

Declension

Neuter a-stem declension of शस्त्र
Nom. sg.	शस्त्रम् (śastram)
Gen. sg.	शस्त्रस्य (śastrasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	शस्त्रम् (śastram)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Vocative	शस्त्र (śastra)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Accusative	शस्त्रम् (śastram)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Instrumental	शस्त्रेण (śastreṇa)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रैः (śastraiḥ)
Dative	शस्त्राय (śastrāya)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Ablative	शस्त्रात् (śastrāt)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Genitive	शस्त्रस्य (śastrasya)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्राणाम् (śastrāṇām)
Locative	शस्त्रे (śastre)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्रेषु (śastreṣu)

Etymology 2

From Proto-Indo-Iranian *ćastrám, from Proto-Indo-European *ḱes-tróm, from *ḱes- (“to cut”). Compare Latin castrō (“I prune”) (whence English castrate), Albanian thadër (“adze”).

Noun

शस्त्र • (śastrá) stem, m

1. sword

Declension

Masculine a-stem declension of शस्त्र
Nom. sg.	शस्त्रः (śastraḥ)
Gen. sg.	शस्त्रस्य (śastrasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	शस्त्रः (śastraḥ)	शस्त्रौ (śastrau)	शस्त्राः (śastrāḥ)
Vocative	शस्त्र (śastra)	शस्त्रौ (śastrau)	शस्त्राः (śastrāḥ)
Accusative	शस्त्रम् (śastram)	शस्त्रौ (śastrau)	शस्त्रान् (śastrān)
Instrumental	शस्त्रेण (śastreṇa)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रैः (śastraiḥ)
Dative	शस्त्राय (śastrāya)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Ablative	शस्त्रात् (śastrāt)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Genitive	शस्त्रस्य (śastrasya)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्राणाम् (śastrāṇām)
Locative	शस्त्रे (śastre)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्रेषु (śastreṣu)

Descendants

• → Hindi: शस्त्र (śastra) (learned)
• → Odia: ଶସ୍ତ୍ର (śastra) (learned)
• → Old Javanese: śastra
  • → Balinese: ᬲᬵᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ (sastra, “arrow”)
• →⇒ Telugu: శస్త్రము (śastramu)
• →⇒ Punjabi: ਸ਼ਸਤਰ (śastar)

Noun

शस्त्र • (śastrá) stem, n

1. an instrument for cutting or wounding, knife, sword, dagger, any weapon (even applied to an arrow Bhat2t2.; weapons are said to be of four kinds, पाणिमुक्त (pāṇi-mukta), यन्त्रमुक्त (yantra-mukta), मुक्तामुक्त (muktā*mukta), and अमुक्त (amukta))
2. any instrument or tool
3. iron, steel

Declension

Neuter a-stem declension of शस्त्र
Nom. sg.	शस्त्रम् (śastram)
Gen. sg.	शस्त्रस्य (śastrasya)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	शस्त्रम् (śastram)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Vocative	शस्त्र (śastra)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Accusative	शस्त्रम् (śastram)	शस्त्रे (śastre)	शस्त्राणि (śastrāṇi)
Instrumental	शस्त्रेण (śastreṇa)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रैः (śastraiḥ)
Dative	शस्त्राय (śastrāya)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Ablative	शस्त्रात् (śastrāt)	शस्त्राभ्याम् (śastrābhyām)	शस्त्रेभ्यः (śastrebhyaḥ)
Genitive	शस्त्रस्य (śastrasya)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्राणाम् (śastrāṇām)
Locative	शस्त्रे (śastre)	शस्त्रयोः (śastrayoḥ)	शस्त्रेषु (śastreṣu)

References

• Monier Williams (1899) “शस्त्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1044.