वर्ष
See also: वर्षा
Hindi
[edit]
Etymology
[edit]Borrowed from Sanskrit वर्ष (varṣa, “rain, raining; year”). Doublet of बरस (baras).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]वर्ष • (varṣ) m
Declension
[edit]| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | वर्ष varṣ |
वर्ष varṣ |
| oblique | वर्ष varṣ |
वर्षों varṣõ |
| vocative | वर्ष varṣ |
वर्षो varṣo |
See also
[edit]References
[edit]- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “वर्ष”, in Hindī Śabdasāgara [lit. “Sea of Hindi words”] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha, page 4388
- Caturvedi, Mahendra; Bhola Nath Tiwari (1970), “वर्ष”, in A practical Hindi-English dictionary, Delhi: National Publishing House, page 691
- McGregor, Ronald Stuart (1993), “वर्ष”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press, page 910
- Bahri, Hardev (1989), “वर्ष”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons, page 578.
Marathi
[edit]Etymology
[edit]Borrowed from Sanskrit वर्ष (varṣa, “rain, raining; year”).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]वर्ष • (varṣa) n
Declension
[edit]| Declension of वर्ष (neut cons-stem) | |||
|---|---|---|---|
| direct singular |
वर्ष varṣa | ||
| direct plural |
वर्षे, वर्षं varṣe, varṣa | ||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन | ||
| nominative प्रथमा |
वर्ष varṣa |
वर्षे, वर्षं varṣe, varṣa | |
| oblique सामान्यरूप |
वर्षा varṣā |
वर्षां- varṣān- | |
| acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी |
वर्षाला varṣālā |
वर्षांना varṣānnā | |
| ergative | वर्षाने, वर्षानं varṣāne, varṣāna |
वर्षांनी varṣānnī | |
| instrumental | वर्षाशी varṣāśī |
वर्षांशी varṣānśī | |
| locative सप्तमी |
वर्षात varṣāt |
वर्षांत varṣāt | |
| vocative संबोधन |
वर्षा varṣā |
वर्षांनो varṣānno | |
| Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. | |||
| Genitive declension of वर्ष (neut cons-stem) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| masculine object पुल्लिंगी कर्म |
feminine object स्त्रीलिंगी कर्म |
neuter object नपुसकलिंगी कर्म |
oblique सामान्यरूप | |||||
| singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular एकवचन |
plural अनेकवचन |
singular* एकवचन |
plural अनेकवचन |
|||
| singular subject एकवचनी कर्ता |
वर्षाचा varṣāċā |
वर्षाचे varṣāċe |
वर्षाची varṣācī |
वर्षाच्या varṣācā |
वर्षाचे, वर्षाचं varṣāċe, varṣāċa |
वर्षाची varṣācī |
वर्षाच्या varṣācā | |
| plural subject अनेकवचनी कर्ता |
वर्षांचा varṣānċā |
वर्षांचे varṣānċe |
वर्षांची varṣāñcī |
वर्षांच्या varṣāncā |
वर्षांचे, वर्षांचं varṣānċe, varṣānċa |
वर्षांची varṣāñcī |
वर्षांच्या varṣāñcā | |
| * Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. | ||||||||
Sanskrit
[edit]Alternative scripts
[edit]Alternative scripts
- ৱৰ্ষ (Assamese script)
- ᬯᬃᬱ (Balinese script)
- বর্ষ (Bengali script)
- 𑰪𑰨𑰿𑰬 (Bhaiksuki script)
- 𑀯𑀭𑁆𑀱 (Brahmi script)
- ဝရ္ၑ (Burmese script)
- વર્ષ (Gujarati script)
- ਵਰ੍ਸ਼ (Gurmukhi script)
- 𑌵𑌰𑍍𑌷 (Grantha script)
- ꦮꦂꦰ (Javanese script)
- 𑂫𑂩𑂹𑂭 (Kaithi script)
- ವರ್ಷ (Kannada script)
- វឞ៌ (Khmer script)
- ວຣ຺ຩ (Lao script)
- വര്ഷ (Malayalam script)
- ᠸᠠᡵᢢᠠ (Manchu script)
- 𑘪𑘨𑘿𑘬 (Modi script)
- ᠸᠠᠷᢔᠠ᠋ (Mongolian script)
- 𑧊𑧈𑧠𑧌 (Nandinagari script)
- 𑐰𑐬𑑂𑐲 (Newa script)
- ଵର୍ଷ (Odia script)
- ꢮꢬ꣄ꢰ (Saurashtra script)
- 𑆮𑆫𑇀𑆰 (Sharada script)
- 𑖪𑖨𑖿𑖬 (Siddham script)
- වර්ෂ (Sinhalese script)
- 𑩾𑩼 𑪙𑪀 (Soyombo script)
- 𑚦𑚤𑚶 (Takri script)
- வர்ஷ (Tamil script)
- వర్ష (Telugu script)
- วรฺษ (Thai script)
- ཝ་རྵ (Tibetan script)
- 𑒫𑒩𑓂𑒭 (Tirhuta script)
- 𑨭𑨫𑩇𑨯 (Zanabazar Square script)
Etymology
[edit]Inherited from Proto-Indo-Iranian *Hwaršám, from Proto-Indo-European *h₁wers-ó-s (“rainy, wet”, adjective), from the root *h₁wers- (“to rain”). Cognate with Ancient Greek ἕρση (hérsē, “dew”), Old Irish frass (“rain-shower”). By surface analysis, from the root वृष् (vṛṣ, “rain”) + -अ (-a).[1]
The "year" sense developed from the fact that a year can be interpreted as the period of time from one monsoon to the next and any point of time a particular number of years into the past or future can be expressed as that many monsoon-cycles ago or later.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]वर्ष • (varṣá) stem, n or m
- rain, raining, a shower
- c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 5.58.7:
- प्रथिष्ट यामन्पृथिवी चिदेषां भर्तेव गर्भं स्वमिच्छवो धुः।
वातान्ह्यश्वान्धुर्यायुयुज्रे वर्षं स्वेदं चक्रिरे रुद्रियासः॥- prathiṣṭa yāmanpṛthivī cideṣāṃ bharteva garbhaṃ svamicchavo dhuḥ.
vātānhyaśvāndhuryāyuyujre varṣaṃ svedaṃ cakrire rudriyāsaḥ. - Even Earth hath spread herself wide at their coming, and they as husbands have with power impregned her.
They to the pole have yoked the winds for coursers: their sweat have they made rain, these Sons of Rudra.
- prathiṣṭa yāmanpṛthivī cideṣāṃ bharteva garbhaṃ svamicchavo dhuḥ.
- प्रथिष्ट यामन्पृथिवी चिदेषां भर्तेव गर्भं स्वमिच्छवो धुः।
- (in the plural) the rains, rainy season
- a year
- a division of the earth as separated off by certain mountain ranges (9 such divisions are enumerated, namely कुरु (kuru), हिरण्मय (hiraṇmaya), रम्यक (ramyaka), इलावृत (ilāvṛta), हरि (hari); केतुमाला (ketumālā), भद्राश्व (bhadrāśva), किंनर (kiṃnara), and भारत (bhārata); sometimes the number given is 7)
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्षम् (varṣám) | वर्षे (varṣé) | वर्षाणि (varṣā́ṇi) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
| accusative | वर्षम् (varṣám) | वर्षे (varṣé) | वर्षाणि (varṣā́ṇi) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
| instrumental | वर्षेण (varṣéṇa) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षैः (varṣáiḥ) वर्षेभिः¹ (varṣébhiḥ¹) |
| dative | वर्षाय (varṣā́ya) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| ablative | वर्षात् (varṣā́t) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| genitive | वर्षस्य (varṣásya) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षाणाम् (varṣā́ṇām) |
| locative | वर्षे (varṣé) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षेषु (varṣéṣu) |
| vocative | वर्ष (várṣa) | वर्षे (várṣe) | वर्षाणि (várṣāṇi) वर्षा¹ (várṣā¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्षः (varṣáḥ) | वर्षौ (varṣáu) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
वर्षाः (varṣā́ḥ) वर्षासः¹ (varṣā́saḥ¹) |
| accusative | वर्षम् (varṣám) | वर्षौ (varṣáu) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
वर्षान् (varṣā́n) |
| instrumental | वर्षेण (varṣéṇa) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षैः (varṣáiḥ) वर्षेभिः¹ (varṣébhiḥ¹) |
| dative | वर्षाय (varṣā́ya) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| ablative | वर्षात् (varṣā́t) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| genitive | वर्षस्य (varṣásya) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षाणाम् (varṣā́ṇām) |
| locative | वर्षे (varṣé) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षेषु (varṣéṣu) |
| vocative | वर्ष (várṣa) | वर्षौ (várṣau) वर्षा¹ (várṣā¹) |
वर्षाः (várṣāḥ) वर्षासः¹ (várṣāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
Derived terms
[edit]- वर्षा (varṣā́)
Descendants
[edit]- Dardic:
- Maharastri Prakrit: 𑀯𑀭𑀺𑀲 (varisa)
- Niya Prakrit: 𐨬𐨪𐨿𐨮 (varṣa)
- Pali: vassa
- Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀭𑀺𑀲 (varisa)
- Dhivehi: ވާރޭ (vārē)
- → Hindi: वर्ष (varṣ)
- → Kannada: ವರ್ಷ (varṣa)
- → Malayalam: വർഷം (vaṟṣaṁ)
- → Mannan: വരികം (varikaṁ)
- → Marathi: वर्ष (varṣa)
- → Old Javanese: warṣa
- → Old Tamil: 𑀯𑀭𑀼𑀝𑀫𑁆 (varuṭam)
- Tamil: வருடம் (varuṭam)
- → Punjabi: ਵਰਸ਼ (varaś)
- → Tamil: வருஷம் (varuṣam)
- → Telugu: వర్షము (varṣamu)
- → Thai: พรรษ (pát), พรรษา (pan-sǎa), วรรษ (wát), วรรษา
Adjective
[edit]वर्ष • (varṣá) stem
- raining
- कामवर्ष ― kāmavarṣa ― raining according to one's wish
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्षः (varṣáḥ) | वर्षौ (varṣáu) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
वर्षाः (varṣā́ḥ) वर्षासः¹ (varṣā́saḥ¹) |
| accusative | वर्षम् (varṣám) | वर्षौ (varṣáu) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
वर्षान् (varṣā́n) |
| instrumental | वर्षेण (varṣéṇa) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षैः (varṣáiḥ) वर्षेभिः¹ (varṣébhiḥ¹) |
| dative | वर्षाय (varṣā́ya) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| ablative | वर्षात् (varṣā́t) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| genitive | वर्षस्य (varṣásya) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षाणाम् (varṣā́ṇām) |
| locative | वर्षे (varṣé) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षेषु (varṣéṣu) |
| vocative | वर्ष (várṣa) | वर्षौ (várṣau) वर्षा¹ (várṣā¹) |
वर्षाः (várṣāḥ) वर्षासः¹ (várṣāsaḥ¹) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्षा (varṣā́) | वर्षे (varṣé) | वर्षाः (varṣā́ḥ) |
| accusative | वर्षाम् (varṣā́m) | वर्षे (varṣé) | वर्षाः (varṣā́ḥ) |
| instrumental | वर्षया (varṣáyā) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षाभिः (varṣā́bhiḥ) |
| dative | वर्षायै (varṣā́yai) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षाभ्यः (varṣā́bhyaḥ) |
| ablative | वर्षायाः (varṣā́yāḥ) वर्षायै² (varṣā́yai²) |
वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षाभ्यः (varṣā́bhyaḥ) |
| genitive | वर्षायाः (varṣā́yāḥ) वर्षायै² (varṣā́yai²) |
वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षाणाम् (varṣā́ṇām) |
| locative | वर्षायाम् (varṣā́yām) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षासु (varṣā́su) |
| vocative | वर्षे (várṣe) | वर्षे (várṣe) | वर्षाः (várṣāḥ) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | वर्षम् (varṣám) | वर्षे (varṣé) | वर्षाणि (varṣā́ṇi) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
| accusative | वर्षम् (varṣám) | वर्षे (varṣé) | वर्षाणि (varṣā́ṇi) वर्षा¹ (varṣā́¹) |
| instrumental | वर्षेण (varṣéṇa) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षैः (varṣáiḥ) वर्षेभिः¹ (varṣébhiḥ¹) |
| dative | वर्षाय (varṣā́ya) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| ablative | वर्षात् (varṣā́t) | वर्षाभ्याम् (varṣā́bhyām) | वर्षेभ्यः (varṣébhyaḥ) |
| genitive | वर्षस्य (varṣásya) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षाणाम् (varṣā́ṇām) |
| locative | वर्षे (varṣé) | वर्षयोः (varṣáyoḥ) | वर्षेषु (varṣéṣu) |
| vocative | वर्ष (várṣa) | वर्षे (várṣe) | वर्षाणि (várṣāṇi) वर्षा¹ (várṣā¹) |
- ¹Vedic
References
[edit]- ^ Mayrhofer, Manfred (1996), “VARṢ (> line 9 > varṣá- n. Regen)”, in Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan][1] (in German), volume 2, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 522
Further reading
[edit]- Monier Williams (1899), “वर्ष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 0926, column 3.
Categories:
- Hindi terms borrowed from Sanskrit
- Hindi terms derived from Sanskrit
- Hindi doublets
- Hindi terms with IPA pronunciation
- Hindi lemmas
- Hindi nouns
- Hindi masculine nouns
- Hindi masculine consonant-stem nouns
- hi:Units of time
- hi:Calendar
- Marathi terms borrowed from Sanskrit
- Marathi terms derived from Sanskrit
- Marathi terms with IPA pronunciation
- Marathi terms with audio pronunciation
- Marathi lemmas
- Marathi nouns
- Marathi nouns in Devanagari script
- Marathi neuter nouns
- Marathi nouns with declension
- Marathi neuter consonant-stem nouns
- mr:Calendar
- mr:Time
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-European
- Sanskrit terms derived from the Proto-Indo-European root *h₁wers-
- Sanskrit terms inherited from Proto-Indo-European
- Sanskrit terms inherited from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms derived from Proto-Indo-Iranian
- Sanskrit terms suffixed with -अ
- Sanskrit terms belonging to the root वृष्
- Sanskrit terms with IPA pronunciation
- Sanskrit lemmas
- Sanskrit nouns
- Sanskrit nouns in Devanagari script
- Sanskrit neuter nouns
- Sanskrit masculine nouns
- Sanskrit nouns with multiple genders
- Sanskrit terms with quotations
- Sanskrit a-stem nouns
- Sanskrit adjectives
- Sanskrit adjectives in Devanagari script
- Sanskrit terms with usage examples
- Sanskrit a-stem adjectives