ချိုး
Burmese
[edit]Pronunciation
[edit]- IPA(key): /t͡ɕʰó/
- Romanization: MLCTS: hkyui: • ALA-LC: khyuiʺ • BGN/PCGN: cho: • Okell: hcoù
Etymology 1
[edit]From Proto-Sino-Tibetan *m-k(r)əw (“dove, pigeon”). Cognate with Old Chinese 鳩 (OC *ku, “idem”); see there for more (STEDT: khyuì "pigeon").
Noun
[edit]ချိုး • (hkyui:)
Derived terms
[edit]- ချိုးကူ (hkyui:ku)
- ချိုးစိမ်း (hkyui:cim:)
- ချိုးတည် (hkyui:tany)
- ချိုးထောင် (hkyui:htaung)
- ချိုးနီတို (hkyui:nitui)
- ချိုးပိန်တူး (hkyui:pintu:)
- ချိုးမှုတ် (hkyui:hmut)
- ချိုးလင်းပြာ (hkyui:lang:pra)
- ချိုးလည်ပြောက် (hkyui:lanyprauk)
- ချိုးသိမ်း (hkyui:sim:)
- ခိုနန်းချိုး (hkuinan:hkyui:)
- မျောက်ချိုးဝါး (myaukhkyui:wa:)
- ရှစ်ခေါက်ချိုး (hrachkaukhkyui:)
- ဥချိုး (u.hkyui:)
Etymology 2
[edit]Noun
[edit]ချိုး • (hkyui:)
Adjective
[edit]ချိုး • (hkyui:)
Derived terms
[edit]- ချိုးကပ် (hkyui:kap)
- ဆေးထမင်းချိုး (hce:hta.mang:hkyui:)
- ထမင်းချိုး (hta.mang:hkyui:)
Etymology 3
[edit]From Proto-Lolo-Burmese *k(r/y)aw ~ *kh(r/y)aw ~ *k(h)ləw (“to break, snap (a stick)”), though STEDT does not link the root to any Burmese entries and adduces no further cognates, nor is it mentioned by Luce 1981.
Verb
[edit]ချိုး • (hkyui:)
| Base | ကျိုး (kyui:) |
|---|---|
| Causative | ချိုး (hkyui:) |
- to break
- to pick, gather
- to bend
- to turn (change one's direction of travel), make a turn
- to fold
- to cut (a deck of cards)
- to versify spontaneously
- to put on, affect
- to crack (knuckles)
- to count (by flexing one finger after another)
Derived terms
[edit]- ချိုးချိုးဖဲ့ဖဲ့ (hkyui:hkyui:hpai.hpai.)
- ချိုးနှိမ် (hkyui:hnim)
- ချိုးဖျက် (hkyui:hpyak)
- ချိုးဖောက် (hkyui:hpauk)
- ချိုးဖဲ့ (hkyui:hpai.)
- ခါးချိုးလုပ် (hka:hkyui:lup)
- ခေါက်ချိုးချိုး (hkaukhkyui:hkyui:)
- ခေါက်ချိုးစောင် (hkaukhkyui:caung)
- ခေါက်ချိုးမြတ် (hkaukhkyui:mrat)
- ဂရို့ချိုး (ga.rui.hkyui:)
- စံချိန်ချိုး (camhkyinhkyui:)
- စာချိုး (cahkyui:)
- တံတောင်ဆစ်ချိုး (tamtaunghcachkyui:)
- တစ်ချိုးတည်း (tachkyui:tany:)
- တစ်ဆစ်ချိုး (tachcachkyui:)
- တာလီချိုး (talihkyui:)
- ထောင့်ချိုး (htaung.hkyui:)
- ဒွေးချိုး (dwe:hkyui:)
- ဖဲချိုး (hpai:hkyui:)
- မှိုချိုးမျှစ်ချိုး (hmuihkyui:hmyachkyui:)
- လက်ချိုး (lakhkyui:)
- လက်ချိုးရေ (lakhkyui:re)
- လေးချိုး (le:hkyui:)
- လေးချိုးကြီး (le:hkyui:kri:)
- လေလံချိုး (lelamhkyui:)
- သစ်စိမ်းချိုးချိုး (saccim:hkyui:hkyui:)
- အညွန့်ချိုး (a.nywan.hkyui:)
- အလံချိုး (a.lamhkyui:)
Classifier
[edit]ချိုး • (hkyui:)
- numerical classifier used in counting components of a ratio
Etymology 4
[edit]From Proto-Tibeto-Burman *krəw-t (“to wash”), and cognate with Tibetan ཁྲུད (khrud, “to wash”) (STEDT). Luce adduces Old Chinese 浴 (OC *loɡ, “to bathe”) as a cognate;[1] note also similarities to 濯 (OC *r'eːwɢs, *r'eːwɢ, “to moisten, wash”), which STEDT tentatively compares both to this root as well as to the probably-unrelated Proto-Sino-Tibetan *glwak (“to shine, flash”).
Verb
[edit]ချိုး • (hkyui:)
Derived terms
[edit]- ချိုးရေ (hkyui:re)
- ရေချိုး (rehkyui:)
- ရေမိုးချိုး (remui:hkyui:)
References
[edit]- ^ Luce, G. H. (1981) “-UIW Finals (18. to Bathe)”, in A Comparative Word-List of Old Burmese, Chinese and Tibetan, London: School of Oriental and African Studies, University of London, →ISBN, page 28
Further reading
[edit]- “ချိုး” in Myanmar–English Dictionary (Myanmar Language Commission 1993). Searchable online at SEAlang.net.
- Burmese terms with IPA pronunciation
- Burmese terms inherited from Proto-Sino-Tibetan
- Burmese terms derived from Proto-Sino-Tibetan
- Burmese lemmas
- Burmese nouns
- Burmese adjectives
- Burmese terms inherited from Proto-Lolo-Burmese
- Burmese terms derived from Proto-Lolo-Burmese
- Burmese verbs
- Burmese classifiers
- Burmese terms inherited from Proto-Tibeto-Burman
- Burmese terms derived from Proto-Tibeto-Burman