वज्र

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Sanskrit[edit]

Alternative forms[edit]

Alternative scripts

Etymology[edit]

From Proto-Indo-Aryan *wáȷ́ras, from Proto-Indo-Iranian *wáȷ́ras, from Proto-Indo-European *weǵ- (“strong, lively”). Cognate with Avestan 𐬬𐬀𐬰𐬭𐬀 (vazra, “mace; main weapon of Mithra”), Persian گرز (gorz, “club, mace”). Compare also Old Armenian վարզ (varz, “mace”), an Iranian borrowing.

Pronunciation[edit]

Noun[edit]

वज्र • (vájra) stem, m (root वज्)

  1. (also n) "the hard or mighty one", a thunderbolt
    1. especially that of Indra, said to have been formed out of the bones of the rishi दधीच (dadhīca) or दधीचि (dadhīci), and shaped like a circular discus, or in later times regarded as having the form of two transverse bolts crossing each other thus x
      • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 01.55.01:
        diváś cid asya varimā́ ví papratha
        índraṃ ná mahnā́ pr̥thivī́ caná práti
        bhīmás túviṣmāñ carṣaṇíbhya ātapáḥ
        śíśīte vájraṃ téjase ná váṃsagaḥ
        His expansion spreads out even beyond heaven; not even the earth is the counterpart to Indra in greatness.
        Fearsome and mighty, a scorching firebrand for the settled domains, he hones his mace, like a buffalo its horn, to be piercingly sharp.
    2. sometimes also applied to similar weapons used by various gods or superhuman beings, or to any mythical weapon destructive of spells or charms, also to मन्यु (manyu, “wrath”), RV. or [with अपाम् (apām)] to a jet of water AV. etc.
    3. also applied to a thunderbolt in general, or to the lightning evolved from the centrifugal energy of the circular thunderbolt of Indra when launched at a foe
    4. in Northern Buddhist countries, it is shaped like a dumbbell and called Dorje (MWB. 201, 322 etc.; RV. etc.)
  2. a diamond (thought to be as hard as the thunderbolt or of the same substance with it), (ShaḍvBr., Mn., MBh. etc.)
  3. a kind of talc (L.)
  4. a kind of penance (feeding for a month on only barley prepared with cow's urine) (L.)
  5. sour gruel (W.)
  6. a form of military array (Mn., MBh., etc.) (compare वज्रव्यूह (vajra-vyūha))
  7. a kind of column or pillar (VarBṛS.)
  8. a particular form of the moon (ib.)
  9. a particular एकाह (ekāha) (Vait.)
  10. a kind of hard mortar or cement (कल्क (kalka)) (VarBṛS.) (compare वज्रलेप (vajra-lepa))
  11. name of the 15th of the 27 yogas or astronomical divisions of time (ib.)
  12. a particular soma ceremony (ShaḍvBr.)
  13. Euphorbia antiquorum and another species (L.)
  14. Astera (L.)
  15. name of a mountain (R.)
  16. name of an asura (Vīrac.)
  17. name of a son of अनिरुद्ध (aniruddha) (MBh., Hariv., Pur.)
  18. name of a son of विश्वामित्र (viśvāmitra) (MBh.)
  19. name of a son of Manu Sāvarṇa (Hariv.)
  20. (Jainism) of one of the 10 dala-pūrvins (L.)
  21. name of a rishi (VarBṛS.) (compare वात्स्य (vātsya))
  22. name of a minister of नरेन्द्रादित्य (narendrāditya) (Rājat.)
  23. name of a son of भूति (bhūti) (ib.)
  24. name of a heretical king (Buddh.)

Declension[edit]

Masculine a-stem declension of वज्र (vájra)
Singular Dual Plural
Nominative वज्रः
vájraḥ 		वज्रौ / वज्रा¹
vájrau / vájrā¹ 		वज्राः / वज्रासः¹
vájrāḥ / vájrāsaḥ¹
Vocative वज्र
vájra 		वज्रौ / वज्रा¹
vájrau / vájrā¹ 		वज्राः / वज्रासः¹
vájrāḥ / vájrāsaḥ¹
Accusative वज्रम्
vájram 		वज्रौ / वज्रा¹
vájrau / vájrā¹ 		वज्रान्
vájrān
Instrumental वज्रेण
vájreṇa 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रैः / वज्रेभिः¹
vájraiḥ / vájrebhiḥ¹
Dative वज्राय
vájrāya 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रेभ्यः
vájrebhyaḥ
Ablative वज्रात्
vájrāt 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रेभ्यः
vájrebhyaḥ
Genitive वज्रस्य
vájrasya 		वज्रयोः
vájrayoḥ 		वज्राणाम्
vájrāṇām
Locative वज्रे
vájre 		वज्रयोः
vájrayoḥ 		वज्रेषु
vájreṣu
Notes
  • ¹Vedic

Derived terms[edit]

Noun[edit]

वज्र • (vájra) stem, n

  1. denunciation in strong language (compared to thunder) (R., Sāh., Pratāp.) (compare वाक्यवज्र (vākya-vajra) and वाग्वज्र (vāg-vajra))
  2. a kind of hard iron or steel (L.)
  3. a particular posture in sitting (Cat.) (compare वज्रासन (vajrā*sana))
  4. name of a particular configurations of the planets and stars (in which favourable planets are situated in the 1st and 7th houses and unfavourable in the 4th and 10th) (VarBṛS.)
  5. myrobalan (L.)
  6. the blossom of the sesamum or of any plant called vajra (L.)
  7. vetiver, Chrysopogon zizanioides, formerly Andropogon muricatus (L.)
  8. = बालक (bālaka), a child, pupil (L.)

Declension[edit]

Neuter a-stem declension of वज्र (vájra)
Singular Dual Plural
Nominative वज्रम्
vájram 		वज्रे
vájre 		वज्राणि / वज्रा¹
vájrāṇi / vájrā¹
Vocative वज्र
vájra 		वज्रे
vájre 		वज्राणि / वज्रा¹
vájrāṇi / vájrā¹
Accusative वज्रम्
vájram 		वज्रे
vájre 		वज्राणि / वज्रा¹
vájrāṇi / vájrā¹
Instrumental वज्रेण
vájreṇa 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रैः / वज्रेभिः¹
vájraiḥ / vájrebhiḥ¹
Dative वज्राय
vájrāya 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रेभ्यः
vájrebhyaḥ
Ablative वज्रात्
vájrāt 		वज्राभ्याम्
vájrābhyām 		वज्रेभ्यः
vájrebhyaḥ
Genitive वज्रस्य
vájrasya 		वज्रयोः
vájrayoḥ 		वज्राणाम्
vájrāṇām
Locative वज्रे
vájre 		वज्रयोः
vájrayoḥ 		वज्रेषु
vájreṣu
Notes
  • ¹Vedic

Adjective[edit]

वज्र • (vájra)

  1. adamantine, hard, impenetrable (W.)
  2. shaped like a kind of cross (compare above ), forked, zigzag (ib.)

Declension[edit]

Masculine a-stem declension of वज्र
Nom. sg. वज्रः (vajraḥ)
Gen. sg. वज्रस्य (vajrasya)
Singular Dual Plural
Nominative वज्रः (vajraḥ) वज्रौ (vajrau) वज्राः (vajrāḥ)
Vocative वज्र (vajra) वज्रौ (vajrau) वज्राः (vajrāḥ)
Accusative वज्रम् (vajram) वज्रौ (vajrau) वज्रान् (vajrān)
Instrumental वज्रेण (vajreṇa) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रैः (vajraiḥ)
Dative वज्राय (vajrāya) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ)
Ablative वज्रात् (vajrāt) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ)
Genitive वज्रस्य (vajrasya) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्राणाम् (vajrāṇām)
Locative वज्रे (vajre) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्रेषु (vajreṣu)
Feminine ā-stem declension of वज्र
Nom. sg. वज्रा (vajrā)
Gen. sg. वज्रायाः (vajrāyāḥ)
Singular Dual Plural
Nominative वज्रा (vajrā) वज्रे (vajre) वज्राः (vajrāḥ)
Vocative वज्रे (vajre) वज्रे (vajre) वज्राः (vajrāḥ)
Accusative वज्राम् (vajrām) वज्रे (vajre) वज्राः (vajrāḥ)
Instrumental वज्रया (vajrayā) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्राभिः (vajrābhiḥ)
Dative वज्रायै (vajrāyai) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्राभ्यः (vajrābhyaḥ)
Ablative वज्रायाः (vajrāyāḥ) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्राभ्यः (vajrābhyaḥ)
Genitive वज्रायाः (vajrāyāḥ) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्राणाम् (vajrāṇām)
Locative वज्रायाम् (vajrāyām) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्रासु (vajrāsu)
Neuter a-stem declension of वज्र
Nom. sg. वज्रम् (vajram)
Gen. sg. वज्रस्य (vajrasya)
Singular Dual Plural
Nominative वज्रम् (vajram) वज्रे (vajre) वज्राणि (vajrāṇi)
Vocative वज्र (vajra) वज्रे (vajre) वज्राणि (vajrāṇi)
Accusative वज्रम् (vajram) वज्रे (vajre) वज्राणि (vajrāṇi)
Instrumental वज्रेण (vajreṇa) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रैः (vajraiḥ)
Dative वज्राय (vajrāya) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ)
Ablative वज्रात् (vajrāt) वज्राभ्याम् (vajrābhyām) वज्रेभ्यः (vajrebhyaḥ)
Genitive वज्रस्य (vajrasya) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्राणाम् (vajrāṇām)
Locative वज्रे (vajre) वज्रयोः (vajrayoḥ) वज्रेषु (vajreṣu)

Descendants[edit]

References[edit]

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=वज्र&oldid=78660870"