ogień

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: ogien and ôgiéń

Old Polish[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *ogňь. First attested in the 14th century.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /ɔɡjɛɲ/
  • IPA(key): (15th CE) /ɔɡjɛɲ/

Noun[edit]

ogień m ? (related adjective ogienny or ogniowy)

  1. fire (flame evoked by chemical reactions that is usually a source of heat)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 10:
      Wsczedl iest dym w gnewe iego a ogen (ignis) od oblicza iego zaszegl se iest
      [Wszczedł jest dym w gniewie jego a ogień (ignis) od oblicza jego zażegł sie jest]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 101r:
      Pir grece latine dicitur ignis ogen
      [Pir grece latine dicitur ignis ogień]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 135v:
      Tegale (pro tedale) zalozenye glownye vel ognyą
      [Tegale (pro tedale) założenie główne vel ognia]
  2. (philosophy, alchemy) fire (one of the four elements of the ancient Greeks and Romans)
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎[3], page 73 arg:
      Ten ps[alm] powyada, yze Xpus stworzyl zywyoly, to yest zyemye, wyatr, ogye[ń], wodę
      [Ten psalm powiada, iże Krystus stworzył żywioły, to jest ziemię, wiatr, ogie[ń], wodę]
  3. conflagration (large fire extending to many objects)
    • 1927 [c. 1455], Kazimierz Dobrowolski, editor, Przyczynki do dziejów średniowiecznej kultury polskiej z rękopisu szczyrzyckiego, page 325:
      Mnye listopadl dzeya, v ognya szą ludze grzeya
      [Mnie listopadł dzieją, u ognia się ludzie grzeją]
  4. bonfire; campfire
    • 1959 [1397], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 320:
      Jaco od Woczechowego ogna sgorzalo Dobrogostowi za *dwadzeiscze griwen
      [Jako od Wociechowego ognia zgorzało Dobrogostowi za dwadzieście gr[z]ywien]
  5. lightning (natural flash of light produced by short-duration from the sky)
    • 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[4], 9, 24:
      Pan dal grom a graad, a blyzkanye byeszøcze na szemyø... A grad y *ogeyn (et grando, et ignis), smyeszywszy sze pospolu, noszyly sze søø
      [Pan dał grom a grad, a błyskanie bieżące na ziemię... A grad i ogień (et grando, et ignis), smiesiwszy sie pospołu nosiły sie są]
  6. (religion, figurative) hell (place of torment in the afterlife)
    Synonym: piekło
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 39:
      Gysz sø dobrze czynyly, podø w szywot wekvgy, a ktorzy zle, w oghen wekvgy (in ignem aeternum)
      [Jiż są dobrze czynili, podą w żywot wiekuji, a ktorzy źle, w ogień wiekuji (in ignem aeternum)]
  7. (figurative) fire; passion
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[6], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page I Prol 6:
      Ogen duchowni (ignem spiritalem) w serczu podszega
      [Ogień duchowny (ignem spiritalem) w siercu podżega]
  8. (pathology) inflammation (condition of any part of the body, consisting of congestion of the blood vessels, with obstruction of the blood current, and growth of morbid tissue)
    • 1939 [End of the 15th century], Adam Bednarski, editor, Materiały do dziejów medycyny polskiej w XIV i XV stuleciu‎[7], page 74:
      Quidam ciuis... confregit sibi pedes alias tibias et maxime sibi inflati fuerunt... Namasz plath... a thak... nogą obvyn thą massczą, za trzeczym przivy[c]zym vznasch pomocz, yestly bog i chcze, bo vycziągnye ogyen
      [Quidam ciuis... confregit sibi pedes alias tibias et maxime sibi inflati fuerunt... Namaż płat... a tak... nogę obwiń tą maścią, za trzecim przywi[c]im uznasz pomoc, jestli bog i chce, bo wyciągnie ogień]

Derived terms[edit]

adjectives
nouns
verbs

    Related terms[edit]

    nouns

    Descendants[edit]

    • Masurian: ôgiéń
    • Polish: ogień
    • Silesian: ôgyń

    References[edit]

    Polish[edit]

    Polish Wikipedia has an article on:
    Wikipedia pl
    ogień

    Etymology[edit]

    Inherited from Old Polish ogień.

    Pronunciation[edit]

    • IPA(key): /ˈɔ.ɡjɛɲ/
    • (Middle Polish) IPA(key): /ˈɔ.ɡjɛɲ/, /ˈɔ.ɡjeɲ/
    • Audio(file)
    • Rhymes: -ɔɡjɛɲ
    • Syllabification: o‧gień

    Noun[edit]

    ogień m inan (diminutive ogienek or ogieniek, related adjective ogniowy)

    1. (uncountable) fire (flame that appears during burning)
      Synonym: płomień
    2. (countable) fire (instance of this burning, especially when intentionally created and maintained in a specific location to a useful end)
      Synonym: ognisko
    3. (uncountable) fire, conflagration (large fire extending to many objects; occurrence, often accidental, of fire in a certain place, causing damage and danger)
      Synonym: pożar
    4. (uncountable) fire (bullets or other projectiles fired from a gun or other ranged weapon)
      Synonyms: strzał, ostrzał
    5. (uncountable) burning (feeling of burning and heat in one's body)
      Synonym: gorąco
      1. (Middle Polish) fever
        Synonym: gorączka
    6. (uncountable) fire (strength of passion)
      Synonyms: namiętność, płomień, żar
    7. (uncountable) fire, flame (intensity, wide range, and fierceness of something)
    8. (uncountable) blush (redness of cheeks due to excitement)
      Synonym: wypieki
    9. (uncountable) heatwave
      Synonym: upał
    10. (uncountable) glow, flare, sparkle, glare, shine, flash
      Synonym: blask
    11. (uncountable) light (something used to create fire, especially matches or a lighter)
      Ej, stary, masz ogień? ― Hey mate, have you got a light?
    12. (uncountable, pathology) angioma
      Synonym: naczyniak
    13. (philosophy, alchemy) fire (one of the four elements of the ancient Greeks and Romans)
    14. (uncountable, obsolete, pathology) dysentery
      Synonyms: czerwonka, dyzenteria
    15. (Middle Polish) sin
      Synonyms: grzech, odstępek
    16. (Middle Polish) wrath of God
      Synonym: gniew boży
    17. (Middle Polish) fire (danger)
      Synonym: niebezpieczeństwo
    18. (Middle Polish) suffering
      Synonym: cierpienie
    19. (Middle Polish) soul
      Synonym: dusza
    20. (Middle Polish) hell
      Synonym: piekło
    21. (Middle Polish) punishment of purgatory
    22. (Middle Polish) source of discord; fight; revenge; rebellion riot
    23. (Middle Polish) Greek fire
      Synonym: ogień grecki
    24. (Middle Polish) lightning, thunderbolt; storm
    25. (Middle Polish) light (sign of a fire)
      1. (Middle Polish) light (light from the Sun)

    Usage notes[edit]

    The genitive plural form ogniów is obsolete.

    Declension[edit]

    Declension of ogień
    singular plural
    nominative ogień ognie
    genitive ognia ogni/ogniów
    dative ogniowi ogniom
    accusative ogień ognie
    instrumental ogniem ogniami
    locative ogniu ogniach
    vocative ogniu ognie

    Derived terms[edit]

    adjectives
    adverbs
    nouns
    phrases
    verbs
    verbs

    Trivia[edit]

    According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), ogień is one of the most used words in Polish, appearing 10 times in scientific texts, 22 times in news, 3 times in essays, 22 times in fiction, and 14 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 71 times, making it the 909th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

    References[edit]

    1. ^ Ida Kurcz (1990) “ogień”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 324

    Further reading[edit]

    • ogień in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
    • ogień in Polish dictionaries at PWN
    • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “ogień”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
    • “OGIEŃ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.08.2008
    • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “ogień”, in Słownik języka polskiego‎[8]
    • Aleksander Zdanowicz (1861) “ogień”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[9]
    • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “ogień”, in Słownik języka polskiego‎[10] (in Polish), volume 3, Warsaw, page 704
    • ogień in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
    Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=ogień&oldid=78141164"