բան

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: -բան and Appendix:Variations of "ban"

Armenian[edit]

Etymology[edit]

From Old Armenian բան (ban); see it for more. The main meaning of բան (ban) in Old Armenian was "word, speech, saying". The sense "thing", which is the only one surviving in modern Armenian, developed from the notion of speech → the subject of speech → the subject itself. Typologically compare Hebrew דבר (davar, “word, speech; thing”).

Pronunciation[edit]

Noun[edit]

բան • (ban)

  1. thing
    մի բան անել ― mi ban anel ― to do something
    մի բան ուտել ― mi ban utel ― to eat something
    մի բան արա՛ ― mi ban ará ― do something!
    ամեն բան ― amen ban ― everything
    ոչ մի բան ― očʻ mi ban ― nothing
    բա՞ն ասիր ― ba?n asir ― did you say something?
    ինձ էս բանը դուր չի գալիս ― inj ēs banə dur čʻi galis ― I don't like this thing
  2. work, business
  3. (slang) penis

Declension[edit]

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative բան (ban) բաներ (baner)
dative բանի (bani) բաների (baneri)
ablative բանից (banicʻ) բաներից (banericʻ)
instrumental բանով (banov) բաներով (banerov)
locative բանում (banum) բաներում (banerum)
definite forms
nominative բանը/բանն (banə/bann) բաները/բաներն (banerə/banern)
dative բանին (banin) բաներին (banerin)
1st person possessive forms (my)
nominative բանս (bans) բաներս (baners)
dative բանիս (banis) բաներիս (baneris)
ablative բանիցս (banicʻs) բաներիցս (banericʻs)
instrumental բանովս (banovs) բաներովս (banerovs)
locative բանումս (banums) բաներումս (banerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative բանդ (band) բաներդ (banerd)
dative բանիդ (banid) բաներիդ (banerid)
ablative բանիցդ (banicʻd) բաներիցդ (banericʻd)
instrumental բանովդ (banovd) բաներովդ (banerovd)
locative բանումդ (banumd) բաներումդ (banerumd)

Synonyms[edit]

Derived terms[edit]

Old Armenian[edit]

Etymology[edit]

From Proto-Indo-European *bʰeh₂ni-, from *bʰeh₂- (“to speak”).[1][2][3]

Noun[edit]

բան • (ban)

  1. speech, word, term, saying, dictate, expression, oration, discourse
    բան առ բան ― ban aṙ ban ― word for word
    միով բանիւ ― miov baniw ― in a word
    զբանիւք առնել ― zbaniwkʻ aṙnel ― to converse, to speak
    զբանիւք անկանել ― zbaniwkʻ ankanel ― to converse with, to hold a conversation
    ի բանս արկանել, ի բանի առնել ― i bans arkanel, i bani aṙnel ― to persuade, to convince, to gain
    ի բանս հրապուրանաց արկանել, ի բանս ելու առնել ― i bans hrapuranacʻ arkanel, i bans elu aṙnel ― to charm or to allure with one's words
    բան ել, կալաւ ― ban el, kalaw ― it is said
    զոյգ ընդ բանիցս ― zoyg ənd banicʻs ― at these words
    ասել բան չարութեան զումեքէ ― asel ban čʻarutʻean zumekʻē ― to speak ill of some one
    բանս բարեաց խօսել վասն ― bans bareacʻ xōsel vasn ― to speak well of some one
    բան տալ ― ban tal ― to promise, to give one's word
    բան ի գործ առնել ― ban i gorc aṙnel ― to begin to speak
    բան ինչ է ինձ առ քեզ ― ban inčʻ ē inj aṙ kʻez ― I have a word to say to you
    ըստ բանի ամենեցուն ― əst bani amenecʻun ― according to everybody
    վասն քո բանիդ ― vasn kʻo banid ― upon your word
    ըստ բանի քո ― əst bani kʻo ― according to what you have said
    մինչդեռ բանքն ի բերան նորա կային ― minčʻdeṙ bankʻn i beran nora kayin ― hardly had he spoken
    ընդ բանիւ առնել ― ənd baniw aṙnel ― to excommunicate
  2. commandment, order, injunction
  3. language, dialect, idiom
  4. opinion; reason, intellect, understanding, intelligence; counsel
    բանս ընդ իրեարս դնել, բան ունել ընդ ումեք, բան կապել առ ոք ― bans ənd irears dnel, ban unel ənd umekʻ, ban kapel aṙ okʻ ― to understand, to be understood, to come to an understanding
    ըստ իմումս բանի, որպէս իմ բանս է ― əst imums bani, orpēs im bans ē ― according to me
    ոչ եւս ընդ բանս ինչ ածեալ ― očʻ ews ənd bans inčʻ aceal ― without any hesitation
  5. relation, ratio, correspondence
  6. (philosophy, Christianity) Word, Logos
    Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն։ ― I skzbanē ēr Bann, ew Bann ēr aṙ Astuac, ew Astuac ēr Bann. ― In the beginning was the Word, and the Word was with God, and the Word was God.
    • 6th century, Philo of Alexandria, I linelutʿeann xndrocʿ ew lucmancʿ [Quaestiones et Solutiones in Genesim] 2.62:[4][5]
      Ամենաբարւոք եւ առանց ստութեան այս հրաման պատասխանոյ յա՟յ ելեալ է․ քանզի մահկանացու ոչինչ կերպարանիլ ի նմանութիւն առ վերնագոյնն եւ առ հայրն ամենեցուն կարէր, այլ առ երկրորդն ա՟ծ՝ որ է նորա բան։ Քանզի պարտ է բանականին մարդկան ոգւոյ՝ տիպ ա՟ծային բանին ձեւանալ․ վասն զի առաջին բանին՝ ա՟ծ վեհագոյն է, ամենաբանական բնութիւնն․ իսկ այն որ ի վեր քան զբանն է, ի լաւագունին եւ յառանձինն իմն անցեալ կայ ի տեսակի, զի՞նչ պարտ էր եղելոյ նման նորա բերել։ Բայց սակայն կամի եւ զայն ազդել, զի իրաւագոյն ա՟ծ վրէժ խնդրէ, զաստեացն եւ զճահաւորաց, վասն կրելոյ իմն այսմ առ նորա բանն զընտանութիւն․ որոյ է եւ մարդկային միտքն նմանութիւն եւ կերպարան։
      Amenabarwokʻ ew aṙancʻ stutʻean ays hraman patasxanoy ya.y eleal ē; kʻanzi mahkanacʻu očʻinčʻ kerparanil i nmanutʻiwn aṙ vernagoynn ew aṙ hayrn amenecʻun karēr, ayl aṙ erkrordn a.c, or ē nora ban. Kʻanzi part ē banakanin mardkan ogwoy, tip a.cayin banin jewanal; vasn zi aṙaǰin banin, a.c vehagoyn ē, amenabanakan bnutʻiwnn; isk ayn or i ver kʻan zbann ē, i lawagunin ew yaṙanjinn imn ancʻeal kay i tesaki, zi?nčʻ part ēr ełeloy nman nora berel. Baycʻ sakayn kami ew zayn azdel, zi irawagoyn a.c vrēž xndrē, zasteacʻn ew zčahaworacʻ, vasn kreloy imn aysm aṙ nora bann zəntanutʻiwn; oroy ē ew mardkayin mitkʻn nmanutʻiwn ew kerparan.
      • Translation by Ralph Marcus
        Most excellently and veraciously this oracle was given by God. For nothing mortal can be made in the likeness of the most high One and Father of the universe but (only) in that of the second God, who is His Logos. For it was right that the rational (part) of the human soul should be formed as an impression by the divine Logos, since the pre-Logos God is superior to every rational nature. But He who is above the Logos (and) exists in the best and in a special form—what thing that comes into being can rightfully bear His likeness? Moreover, Scripture wishes also to show that God most justly avenges the virtuous and decent men because they have a certain kinship with His Logos, of which the human mind is a likeness and image.
  7. thing
    զինչ է բանս այս ― zinčʻ ē bans ays ― what is this?
    բան վճարել ― ban včarel ― to do some thing
    գիտես ընդ ում է բանդ ― gites ənd um ē band ― you know well with whom you have to do
    բանք ինչ ոչ էին/ոչ գոյին նոցա ընդ ումեք ի մարդկանէ ― bankʻ inčʻ očʻ ēin/očʻ goyin nocʻa ənd umekʻ i mardkanē ― they have neither society nor commerce with other men
    բանք ինչ եմ իմ ընդ ումեք ― bankʻ inčʻ em im ənd umekʻ ― I have a suspicion of someone; I have intrigues or connections with someone
    առանց բանի պոռնկութեան ― aṙancʻ bani poṙnkutʻean ― except for cause of adultery
    ի բան տանել, արկանել ― i ban tanel, arkanel ― to employ, to serve oneself

Usage notes[edit]

As a suffix -բան (-ban) was used in calques from Ancient Greek to translate λόγος (lógos) in words like θεο-λόγος (theo-lógos) or θεο-λογία (theo-logía), which were rendered as աստուածաբան (astuacaban) and աստուածաբանութիւն (astuacabanutʻiwn), respectively.

Declension[edit]

i-type
singular plural
nominative բան (ban) բանք (bankʻ)
genitive բանի (bani) բանից (banicʻ)
dative բանի (bani) բանից (banicʻ)
accusative բան (ban) բանս (bans)
ablative բանէ (banē) բանից (banicʻ)
instrumental բանիւ (baniw) բանիւք (baniwkʻ)
locative բանի (bani) բանս (bans)

Derived terms[edit]

Descendants[edit]

  • Armenian: բան (ban)
  • → Old Georgian: ბანი (bani)

References[edit]

  1. ^ Ačaṙyan, Hračʻya (1940) Hayocʻ lezvi patmutʻyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, pages 40–41
  2. ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “բալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  3. ^ Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 165
  4. ^ Awgereancʻ, Mkrtičʻ (1826) Pʻiloni Ebrayecʻwoy mnacʻordkʻ i hays, or en Meknutʻiwn Cnndocʻ ew Elicʻ, Čaṙkʻ i Sampʻson, i Yovnan, ew yeris mankuns kam i hreštaks [Philonis Judaei paralipomena armena. Libri videlicet quatuor in Genesin, libri duo in Exodum, sermo unus de Sampsone, alter de Iona, tertius de tribus angelis Abraamo apparentibus], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 146–147
  5. ^ Marcus, Ralph (1953) Philo: Supplement I: Questions and Answers on Genesis (The Loeb Classical Library), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pages 150–151

Further reading[edit]

  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բան”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, page 403b
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բան”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “բան”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=բան&oldid=78210180"