zmówić

Old Polish

Etymology

From z- +‎ mówić. First attested in 1301–1350.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zmɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zmovit͡ɕ/

Verb

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (sometimes reflexive with się, attested in Greater Poland, Sieradz-Łęczyca) to agree, to make a deal [with accusative], [with na (+ accusative)], [with infinitive]
   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Tedi gednacze yeli, smoui[s]li szø do woyevod[y] na spitane

     [Tedy jednacze jeli, smowi[s]li się do wojewod[y] na spytanie]

   • 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 172, Kościan:

     Jacosm ia medzy gimi smowil, iszby ieden na drugego ne *mayl wstawacz (leg. ustawiać) *rog

     [Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok]

   • 1959 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 560, Poznań:

     Iacosm ne smowil s panem Mroczkem pospolu gechacz w Carnowo szø wansadz (leg. wwiązać)

     [Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać]

   • 1897 [1409], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[1], volume IV, number 1739, Łęczyca Land:

     Jakom ia sch woythem ne schmowil szø ni s lawniki, gdim Janowi rok sdal

     [Jakom ja z wojtem nie smowił się ni s ławniki, gdym Janowi rok zdał]

   • 1967 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 472, Kościan:

     Yz Woczech ne szmowil tey szmowy sz Baworowskim

     [Iż Wociech nie zmowił tej zmowy z Baworowskim]

2. (reflexive with się, attested in Greater Poland) to make peace, to enter an alliance
   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[2], [3], [4]}, Lubin, page 56:

     Smowyly szą (war. kal.: schmovyly schią) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)

     [Smowili się (war. kal.: smowili się) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)]

3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 444:

     Bo vyedzyal (sc. Judasz), yze Zydovye szye smovyly na smyercz mylego Iesusza

     [Bo wiedział (sc. Judasz), iże Żydowie sie smowili na śmierć miłego Jesusa]

4. (attested in Masovia) to result in a marriage proposal
   • 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2907, Zakroczym:

     Iacom ya nye smouil Voycechowi syostri... Eze Wlodek nye smouil Voycyechowi syostri

     [Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry]

5. (attested in Greater Poland) to set up, to make an appointment
   • 1959 [1414], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 703, Poznań:

     Jaco Jan ne ssmowil swego possla (sc. na dzień), kyedi by mal wyecze w szwey wsszy

     [Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi]

6. (law, attested in Greater Poland) to arrange, to agree, to set or determine a legal window or deadline in advance
   • 1959 [1408], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 645, Poznań:

     Jacosm smowil rok medzi panem Dobrogostem a medzi Bodzanthø... w ssobothø po Gromniczach

     [Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach]

7. (attested in Lesser Poland) to say verbally, to utter
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[6], Miechów, page dv 3:

     Sø ta ista sloua zmouona ochcem suøtim, iemuz bese ymø Symeon

     [Są ta ista słowa zmowiona oćcem świętym, jemuż biesze imię Symeon]

8. to foretell, to prophesy (to predict the future)
   • 1922 [Fourteenth century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)‎^[7], page 232:

     Ale naam na vszitek na ze[mię przyszedł, jako Iza] yas profeta dobrze i podobne zmow[ił]

     [Ale nam na użytek na zie[mię przyszedł, jako Iza] jasz profeta dobrze i podobnie zmow[ił]]

9. (phonetics, attested in Greater Poland, Masovia) to aspirate, to say with aspiration
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[8], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 494:

     Szmowyly aspirati

     [Zmowili aspirati]

10. (attested in Lesser Poland) to say from start to finish; to recite a prayer
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[9], Krakow, page 711:

      Yesthl[h]yby sye tho przygodzylo kthoremv brathv thego nye spelnyczi..., thedy pothem ma trzy paczyerze zmoviczy, zpyaczi y zpelnyczi (dicatur)

      [Jestl[h]iby sie to przygodziło ktoremu bratu tego nie spełnić(i)..., tedy potem ma trzy pacierze zmowić(i), śpiać(i) i spełnić(i) (dicatur)]

Derived terms

adjective

• zmówiony

 

nouns

• zmowa
• zmówca
• zmówienie

 

Related terms

adjective

• zmowny

 

verbs

• mówić impf

 

Descendants

• Polish: zmówić

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zmówić (się), zmołwić (cf. Zb-)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish zmówić. By surface analysis, z- +‎ mówić. Compare Czech smluvit.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈzmu.vit͡ɕ/

• Audio 1; “zmówić”:

  (file)

• Audio 2; “zmówić się”:

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: zmó‧wić

Verb

zmówić pf (imperfective zmawiać)

1. (transitive) to say grace, to say a prayer

   Synonym: odmówić

   Hypernym: powiedzieć

2. (transitive, dated) to get someone to work

   Synonym: zatrudnić

3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)

   Synonym: namówić się

4. (reflexive with się) to collude, to conspire, to plot, to scheme (to secretly make a decision or agree to act against someone with someone else)

   Synonym: namówić się

5. (reflexive with się) to bring up (to raise a topic with someone)

Conjugation

Conjugation of zmówić pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		zmówić
future tense	1st	zmówię			zmówimy
	2nd	zmówisz			zmówicie
	3rd	zmówi			zmówią
	impersonal	zmówi się
past tense	1st	zmówiłem, -(e)m zmówił	zmówiłam, -(e)m zmówiła	zmówiłom, -(e)m zmówiło	zmówiliśmy, -(e)śmy zmówili	zmówiłyśmy, -(e)śmy zmówiły
	2nd	zmówiłeś, -(e)ś zmówił	zmówiłaś, -(e)ś zmówiła	zmówiłoś, -(e)ś zmówiło	zmówiliście, -(e)ście zmówili	zmówiłyście, -(e)ście zmówiły
	3rd	zmówił	zmówiła	zmówiło	zmówili	zmówiły
	impersonal	zmówiono
conditional	1st	zmówiłbym, bym zmówił	zmówiłabym, bym zmówiła	zmówiłobym, bym zmówiło	zmówilibyśmy, byśmy zmówili	zmówiłybyśmy, byśmy zmówiły
	2nd	zmówiłbyś, byś zmówił	zmówiłabyś, byś zmówiła	zmówiłobyś, byś zmówiło	zmówilibyście, byście zmówili	zmówiłybyście, byście zmówiły
	3rd	zmówiłby, by zmówił	zmówiłaby, by zmówiła	zmówiłoby, by zmówiło	zmówiliby, by zmówili	zmówiłyby, by zmówiły
	impersonal	zmówiono by
imperative	1st	niech zmówię			zmówmy
	2nd	zmów			zmówcie
	3rd	niech zmówi			niech zmówią
passive adjectival participle		zmówiony	zmówiona	zmówione	zmówieni	zmówione
anterior adverbial participle		zmówiwszy
verbal noun		zmówienie

Derived terms

nouns

• zmowa
• zmówca
• zmówiny

 

Related terms

adjective

• zmowny

 

adverb

• zmownie

 

noun

• zmowność

 

verbs

• mówić impf

 

Further reading

• zmówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zmówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ZMÓWIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.09.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zmówić”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zmówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zmówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 566
• zmówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego