czuć
Appearance
Old Polish
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *čùti. First attested in the 14th century.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]czuć impf (perfective poczuć or uczuć)
- (attested in Lesser Poland) to stay awake, to stay up
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[1], Krakow, page 176b:
- Te tho gysthe noczy pastiirze szøcz ony byly svog dobitek pasly y szøcz go ony byly stregly, a tesczy ony ne szø byly spaly, allecz ony szø byly czuly
- [Te to jiste nocy pastyrze sąć oni byli swoj dobytek paśli i sąć go oni byli strzegli a teżci oni nie są byli spali, aleć oni są byli czuli]
- to watch over, to guard
- 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 3, 6:
- Sgromadz pokolenye Levi a kasz stacz przed Aaronem kaplanem, aby gemv poslvgowali a czvli (ut ministrent ei et excubent), a ostrzegali, czoszkoli k slvsbye przislvsze wyelkosci przed stanem swyadzeczstwa
- [Zgromadź pokolenie Lewi a każ stać przed Aaronem kapłanem, aby jemu posługowali a czuli (ut ministrent ei et excubent), a ostrzegali, cożkoli k służbie przysłusze wielkości przed stanem świadzieczstwa]
- 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 39:
- Czaschi czągyączie noczy excubie
- [Czasy czujące nocy excubie]
- (attested in Lesser Poland) to keep vigil
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 62, 1:
- K tobe za swatla czuiø (ad te de luce vigilo)
- [K tobie za światła czuję (ad te de luce vigilo)]
- (attested in Masovia) to try, to attempt
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 53:
- Paknyąly powod a sząpyerzs szą oth szebye daleko roszdny, tedy nye gynsza dawnoscz obrzeczona powoda zalvyączego o slodzeysthwo othpądza, nysz tylko trzechlethna, a ma dzyvowacz swemv lenyssthv, bo gdy wszystczy gnvszny a lenywy w posczyganyv swey skody malo czvcz szą obykly (qui in sui damni recuperatione minime curaverint vigilare)
- [Paknięli powod a sąpierz są ot siebie daleko rozdni, tedy nie jinsza dawność obrzeczona powoda żałującego o złodziejstwo otpędza niż tylko trzechletna, a ma[ją] dziwować swemu lenistwu [bo gdy] wszystcy gnuśni a leniwi, [jiż] w pościganiu swej szkody mało czuć są obykli (qui in sui damni recuperatione minime curaverint vigilare)]
- (intransitive or reflexive with się, attested in Masovia) to know; to think, to suppose, to opine
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 57:
- Vstawyamy, ysz gdi ktori naszich slachcziczow dzewką swoyą za mąsz da... A thakesz czvgemy o dzewkach szlachczyczow nyszszych vogevodi, aby ge za zywotha daly mąszom (idem sentimus de filiabus nobilium inferiorum a palatino)
- [Ustawiamy, iż gdy ktory naszych ślachcicow dziewkę swoję za mąż da... A takież czujemy o dziewkach ślachcicow niższych wojewody, aby je za żywota dali mężom (idem sentimus de filiabus nobilium inferiorum a palatino)]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 12:
- Ode wszego prawa thego they tho dzyedzyni othpadlym szą czvcz yma (ab omni iure eiusdem hereditatis sentiat se cecidisse)
- [Ode wszego prawa [tego] tej to dziedziny otpadłym się czuć ima (ab omni iure eiusdem hereditatis sentiat se cecidisse)]
- (attested in Masovia, Greater Poland) to sense, to feel (to detect with one's senses)
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:
- Szs takego othdzelenya strona oboya czvye nyevszytek (sentit incommodum)
- [Z takiego otdzielenia strona oboja czuje nieużytek (sentit incommodum)]
- to forefeel, to presage
- 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 63:
- Czugye odoratur (dicit: Vah, procul odoratur, sc. equus, bellum, Job 39, 25)
- [Czuje odoratur (dicit: Vah, procul odoratur, sc. equus, bellum, Job 39, 25)]
- The meaning of this term is uncertain.
- The meaning of this term is uncertain.
- 1880-1894 [MIddle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[7], volume V, page 279:
- Cum eciam ad guttulas longe inferioris deuocionis czvyącz male kropye daleko mneyschego
- [Cum eciam ad guttulas longe inferioris deuocionis czując małe kropie daleko mniejszego]
Derived terms
[edit]adjectives
nouns
conjunctions/particles
Related terms
[edit]adjectives
adverbs
nouns
conjunctions
Descendants
[edit]References
[edit]- Boryś, Wiesław (2005) “czuć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Sławski, Franciszek (1958-1965) “czuć”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
- Mańczak, Witold (2017) “czuć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “czuć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czuć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czuć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Polish
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish czuć. Cognate with English show and caution.
Pronunciation
[edit]Audio 1; “czuć”: (file) Audio 2; “czuć”: (file) Audio 3; “czuć się”: (file) - Rhymes: -ut͡ɕ
- Syllabification: czuć
Verb
[edit]czuć impf (perfective poczuć)
- (transitive) to feel, to sense (to perceive with one's senses)
- (transitive) to smell (to sense with the nose)
- Synonym: wąchać
- (transitive) to taste (to sense with the tongue)
- (transitive, obsolete) to hear (to sense with one's ears)
- Synonym: słyszeć
- (transitive) to smell (to sense with the nose)
- (transitive) to feel (to experience or have a particular emotion) [with do (+ genitive) ‘for/towards whom’]
- (transitive) to feel (to suspect or realize that something is happening)
- Synonym: odczuwać
- (transitive) to feel (to suspect or realize that something will happen)
- Synonym: przeczuwać
- Tak żem czuł... ― I had a feeling that that was going to happen...
- (intransitive, obsolete) to stay up (to not sleep)
- (transitive, Middle Polish) to be alert or attentive; to try, to strive; to take care of, to look after; to guard, to defend
- (Middle Polish) to feel; Further details are uncertain.
- (reflexive with się) to feel (to experience an emotion or other mental state)
- (reflexive with się) to feel like (to consider oneself as having traits particular to some group, personality, etc.) [with instrumental ‘like who’]
- (reflexive with się, obsolete) to be conscious
- (reflexive with się, Middle Polish, expressive) to feel (to suspect or realize that something will happen)
- (reflexive with się, Middle Polish) to realize (to become aware of)
- Synonyms: uświadamiać się, zdawać sobie sprawę
- (reflexive with się, Middle Polish) to be on guard; to think carefully; to look after; to try, to take care of
Verb
[edit]czuć impf
- (transitive) to feel (to know well, typically by intuition)
- (transitive) to forefeel, to presage, to sense
Conjugation
[edit]Verb
[edit]czuć impf
- (impersonal) to smell (to emit a particular smell, especially a bad one) [with accusative or od (+ genitive) ‘who/what smells’, along with instrumental ‘of what’]
- (impersonal) to be felt (to be sensed)
- (impersonal) to be felt (to be detected as a particular thing or person) [with accusative or od (+ genitive) ‘who/what feels’, along with instrumental ‘as what’]
- Czuć było, że jesteś Polakiem. ― I could tell that you were a Pole.
Conjugation
[edit]Conjugation of czuć def
Derived terms
[edit]adjectives
interjections
nouns
verbs
verbs
- czuć bluesa impf, poczuć bluesa pf
- czuć coś impf
- czuć miętę impf, poczuć miętę pf
- czuć oddech na plecach impf, poczuć oddech na plecach pf
- czuć pismo nosem impf, wyczuć pismo nosem pf
- czuć się jak ryba w wodzie impf, poczuć się jak ryba w wodzie pf
- czuć się jak w domu impf, poczuć się jak w domu pf
- czuć się na siłach impf, poczuć się na siłach pf
- czuć się w obowiązku impf, poczuć się w obowiązku pf
- czuć się w prawie impf, poczuć się w prawie pf
- czuć się w swoim żywiole impf, poczuć się w swoim żywiole pf
- czuć w kościach impf, poczuć w kościach pf
- czuć wilgoć pod powiekami impf, poczuć wilgoć pod powiekami pf
- czuć wolę bożą impf, poczuć wolę bożą pf
- nie czuć nóg impf
Related terms
[edit]verbs
- czuwać impf
Trivia
[edit]According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czuć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 0 times in news, 3 times in essays, 42 times in fiction, and 32 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 79 times, making it the 812th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
[edit]Further reading
[edit]- czuć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- czuć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- czuć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czuć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czuć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “CZUĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 28.02.2019
- “CZUĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 16.01.2015
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czuć”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “czuć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czuć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 404
- czuć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
- czuć się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
- Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “czuć”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
Silesian
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish czuć.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]czuć impf (perfective poczuć)
- (transitive) to feel (to sense using touch or neurons)
- (reflexive with sie) to feel (to experience an emotion or other mental state)
Conjugation
[edit]Verb
[edit]czuć impf
- (impersonal) to smell (to emit a particular smell, especially a bad one)
Conjugation
[edit]Conjugation of czuć def
Derived terms
[edit]adjectives
verbs
- przeczuć pf
Related terms
[edit]nouns
Further reading
[edit]- czuc in dykcjonorz.eu
- czuć in silling.org
- czuć_sie in silling.org
- czuć_czym in silling.org
- Aleksandra Wencel (2023) “cuć”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 129
- Aleksandra Wencel (2023) “cuć śe”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 129
Categories:
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Lesser Poland Old Polish
- Old Polish terms with quotations
- Masovia Old Polish
- Old Polish intransitive verbs
- Old Polish reflexive verbs
- Greater Poland Old Polish
- Old Polish terms with uncertain meaning
- zlw-opl:Senses
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish 1-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/ut͡ɕ
- Rhymes:Polish/ut͡ɕ/1 syllable
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish imperfective verbs
- Polish transitive verbs
- Polish terms with obsolete senses
- Polish terms with usage examples
- Polish intransitive verbs
- Middle Polish
- Polish terms with uncertain meaning
- Polish terms with quotations
- Polish reflexive verbs
- Polish expressive terms
- Polish impersonal verbs
- pl:Senses
- Silesian terms derived from Proto-Slavic
- Silesian terms inherited from Proto-Slavic
- Silesian terms derived from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ut͡ɕ
- Rhymes:Silesian/ut͡ɕ/1 syllable
- Silesian lemmas
- Silesian verbs
- Silesian imperfective verbs
- Silesian transitive verbs
- Silesian reflexive verbs
- Silesian impersonal verbs
- szl:Senses