Appendix:Nakh-Dagestanian Swadesh lists

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

This is a Swadesh list of Northeast Caucasian languages, specifically Avar, Andi, Akhvakh, Aghul, Dargwa, Lezgi, Lak, Rutul, Tabasaran, Tsakhur, Chechen, Ingush and Bats, compared with that of English.

Presentation

[edit]
For further information, including the full final version of the list, read the Wikipedia article: Swadesh list.

American linguist Morris Swadesh believed that languages changed at measurable rates and that these could be determined even for languages without written precursors. Using vocabulary lists, he sought to understand not only change over time but also the relationships of extant languages. To be able to compare languages from different cultures, he based his lists on meanings he presumed would be available in as many cultures as possible. He then used the fraction of agreeing cognates between any two related languages to compute their divergence time by some (still debated) algorithms. Starting in 1950 with 165 meanings, his list grew to 215 in 1952, which was so expansive that many languages lacked native vocabulary for some terms. Subsequently, it was reduced to 207, and reduced much further to 100 meanings in 1955. A reformulated list was published posthumously in 1971.

Lists

[edit]
№ English Avar Andi Andi (Munin dialect) Akhvakh Aghuӏ Dargwa Lezgin Lak Rutuӏ Tabasaran Tsakhur Chechen ӏngush Bats
1 I дун ден ден дене зун ну зун на зы узу, изу зы со со со
2 you (singular) мун мен мен мене вун xӏу вун ина вы уву, иву гьу хьо хьо хьо
3 he гьав гьедев, гьедей, гьедеб гьедев, гьедей, гьедеб гьуве, гьуе, гьубе ги, тӏи, хьали гьих, их ам, им ва аӏад думу, мугъу мана и, иза из иза
4 we ниж илӏил (инклюзив), ищил (эксклюзив) илӏили (инклюзив), ищили (эксклюзив) илӏи, исси чин нуша чун жу йаӏ ичу, учу ши тхо тхо ве, вай, тхо (эксклюзив)
5 you (plural) нуж бисил биссили ушди чун хӏуша куьн, цуьн зу вэ ичӏву, учӏву шу шу шо шу
6 they гъол, гьал гьелъевул, гьедевул, гьунговул гьегевили гьуйи гивар, мивар, ливар гӏихти,ихти абур, гьабур, ибур вай, тай, мий, кӏай, гай ́аӏбыр дукьри, дурар манбы уьш уж о̄би
7 this гьаб [[]] [[]] гьабе, гьачебе гьеме, ле гьиш, иш и, им ва мид му ман, ина хӏара, йера ер вуна̄х, вум
8 that гъоб [[]] [[]] гьудубе, гьудучебе ге гьихкӏубил, ит а, гьа му, та, кӏа, аӏад гьадму, тму шенке дӏора, дӏорниг дӏа вар вух
9 here гьани [[]] [[]] гьаге миса гьишкӏуб, ишаб инал шикку м́ия мушваъ, гьамушваъ инаь кхузахь, хӏоккхузахь, хӏоккхехь укхаз укха̄з
10 there гъоба [[]] [[]] гьуде тисаъ ихаб, итаб а́нал; гьанал, ана, гьана тикку ти́на гъушваъ, гьадшваъ [[]] цигахь, эццигахь, эццахь цига [[]]
11 who щив, щий, щал эмига, имга инго чуви, чуйи фуш ча, чи вуж цу вуш фуш, гьуш вушу мила мала меᴴ
12 what щиб иб, эбига, эбгъи, ибгъо иббо чуби, чури фи си, се вуч ци щ́иви фу, фи гьиджо хӏу фу вух
13 where киб, кив, кий, кир инукку инугъи, инусси гьагилӏи нанди каниб, чинаб гьина чув й́илы наан, наши ненгене, ня, ненчепе мичахь мича миче, мичреᴴ
14 when кида инна инна чунда мус мурт, сикъе мус та мыс гьела, фила мыса маца маца мацаᴴ
15 how кин экьи, икьол гьикьо чвигве фиштти сион, сен гьикӏ цукун ш́увны фици нягьад, няхъуд муха мишта мохь, мохье̄
16 not гуро су ссу голъӏе ваъ ахӏин туш, ваъ къа- ваъ, дишь -дар -деш ца, ма, хӏа-хӏа дац мо, цо
17 all кинабго ибгу джвагьансси анкьӏода, чугадала, чвиля джалла либилла, лебилра вири циняв син, сие́ни вари гыргын массо деррига вомаъ
18 many гӏемер бигьугу игьани богъода пара дахъал пара, гзаф чӏявусса бал́а аьхчӏваъ хетта, хедда дукха дукха дукх
19 some чанго чомло чонгуло чамисса сур чумал са шумуд цаппара ш́умуд иди цӏюбси са-кьолле масайтта, масийтта масайтта ме̄лъмеъ
20 few цодагьаб, цодагьго;дагьаб, дагьго мичӏигу мичӏигу анчада са чӏукь камти цакьила са тӏимил, тӏимил чанни, чансса п́ядды цӏюб, цӏиб гӏылда жиммала, кӏеззига къеззига кӏадзакӏ
21 other батӏияб [[]] [[]] челяда, багьада сараф итилти, итиль, цархӏил маса, муькуь цамур, гамур м́адды гъайри, жжара бадалин кхи, кхиниг кхаво [[]]
22 one цо себ севи чебе сад ца сад ца са саб са цхьаъ цхьаъ цхька
23 two кӏиго чӏегу чӏе кӏеда къуд кӏел кьвед кӏива кьуад кьюб кьоӏд шиъ шиъ ши
24 three лъабго лъобгу лъови лъӏвада хьибуд, шуьбуд, шибур хӏябал пуд шамма хьи́быд шибуб хьебыд кхоъ кхоъ къо
25 four ункъго богъгъогу боо бокъӏода кьуд авъол, авал кьуд мукьва йу́кьуд йюкьуб йокьуд диъ диъ дӏивъ
26 five щуго иншдугу инщду ищдуда уьфюд шел гьуял вад ххюва хьуд хьуб хьод пхиъ пхиъ пхи
27 big кӏудияб бечӏуха бечӏуха инкӏабе ахӏа халаси чӏехи хъунмасса чӏехӏи́д аьхюв [[]] доккха, сийлахь сийлахь даккхо̄ᴴ
28 long халатаб беххула беххула баххадабе ерхеф гӏиркъал, бухъяна яргъи лакъисса хӏуля́хӏды ярхув хылийн деха дӏаьха да̄ххеᴴ
29 wide гӏатӏидаб мочи къави къӏадабе аркъеф вягӏул, бягӏуси гьяркьуь уттасса а́къурды яркьув аӏкьыӏн шуьйра, стомма шера шо̄риᴴ
30 thick бицатаб бищи биши цӏцӏарадабе цӏуеф цӏирхӏил, бузил, буршул, бабза яцӏу ганзсса хули́хьды ацӏув кӏыххьин стомма, верстана сома дарстӏе̄ᴴ
31 heavy бакӏаб гьокӏору гьокӏору гьокӏорадабе юркъеф, къекъеф зугьал, декӏси залан кӏусса йю́къды гъагъув, аькъюв йыкьыӏн деза деза дацӏӣᴴ
32 small, little гьитӏинаб мичӏи мичӏи инкӏкӏвабе бицӏи биштӏал, никӏаси гъвечӏи, бицӏи чӏивисса кӏы́ды бичьив, бицӏув кӏылин жима зӏамига кӏацӏкӏо̄ᴴ
33 short къокъаб бочо бочо бачадабе кьантӏа жекъеф къантӏа куьруь кутӏасса джи́кды жжикъув джитӏан доца лоаца да̄цуᴴ
34 narrow чӏедераб чӏчӏитӏир чӏидир цӏцӏедедабе исалф кьакьал гуьтӏуь къумасса иса́лды ккурув дарын готта готта коттиᴴ
35 thin тӏеренаб белура бекьера бакьӏарадабе шиккеф, кӏиллеф, туллеф, назик гъорцӏа, букӏула, букӏулси, хӏярза, назикъси шуькӏуь кӏюласса кӏхӏы́лды чӏиллув кӏуӏван, кӏыӏван дуьткъа диткъа дутӏкъиᴴ, къиолда̄лъеᴴ
36 woman чӏужу йешикӏа гьорчӏчӏукӏа акӏкӏа хир, хумбеф хӏунул адам паб, хнуб хъамитайпа хьыды́лды шив хьунаще зуда, сте кхалсаг пстӏуйн
37 man (adult male) бихьинчи, чи кунтӏакӏа, кунтӏикӏа кунтӏукӏа экӏва шуй, идем мургьул адам итим адамина эӏдя́ми, выгӏы́лды жилур адамий стаг маӏсаг стӏакӏ
38 man (human being) гӏадан, чи гьекӏа гьекӏа анде инсан адам, инсан инсан, кас, итим инсан инса́н адми, эрми адами стаг, адам саг, адам а̄дмиеᴴ
39 child лъимер мочӏи мичӏи мочӏи микӏе шиниккв, багӏаж дярхӏа, хъяша, урши бицӏек, аял оьрч хыны́х бицӏур, байришш бала бера, баьр бер бадер
40 wife чӏужу, лъади гьорчӏчӏи гьорчӏчӏи акӏкӏи хьир хьунул паб, къари щарсса гъари́ хпир хъунаще зуда, сте сесаг пстӏуйн
41 husband рос кунтӏа кунтӏа минарекӏва, ххеве шуй, шув мургьул, амарсар, мурул гъуьл лас выгӏы́л жви адамий мар, майра мар мар
42 mother эбел, баба ила ила иля, баба бав, баб адай, неш, аба, неней диде, бах, деъ дада, нину нин дада, баб ед' нана нана нан
43 father эмен,дада има има има, дада дад ази, дудеш, ада, дадай дах мямма, ппу дид гага, аба дакӏ да да дад
44 animal хӏайван гьайван бишонди бечӏуха, хӏема нахчир, хӏайван мицӏираг гьайван, нечхир жанавар хъейва́н жжанвар, кьуцӏбил гьаӏйван экха аькха а̄кх
45 fish ччугӏа хвами хван ччугӏа, джугӏа чӏекӏ, балугъ балихъ хъяша гъед, кӏезри, балугъ чавахъ, балугъ балу́гъ чичӏ балугъ чӏара чкъаьра чӏа̄р
46 bird хӏинчӏ щеким щекиб щакиба жакьв арцан нуькӏ лелуххи шуру́к жакьв шитӏ олхазар оалхазар хьа̄цӏукӏ
47 dog гьой хой хей хве, хвайи тула, тарта, гъуй хя, гажа кицӏ ккаччи тыла́ ху хва жӏала жӏали пхьу
48 louse нацӏ ноцӏцӏи ноцӏцӏи нацӏцӏи нетт ниръ, нер нетӏ нацӏ лихӏь ницц вихь меза меза, маза мацӏ
49 snake борохь берча, берка берка бека илан, рашв чичӏала гъуьлягъ шатта гӏар битӏ хоче лаьхь, боьха хӏума бӏехал ла̄хь
50 worm хӏапаро жолка берка бека шар, милякъ милякъ шар, квак кьюнукьяй шатта мулу́х мяляхъ абравучӏе нӏана нӏана нӏан
51 tree гъветӏ реша, кьетӏур решалӏу руша кӏур, дар, цӏахун галга, галги ттар мурхь хук гьар юв, йив дитт га хеᴴ
52 forest рохь решу решдусси миса рошо дар вацӏа ттам, рук вацӏа дам яркку чӏалагъ хьун хьу хьуᴴ
53 stick тӏил анса [[]] чӏули рес, кӏаш, кӏекӏец, пӏая мурчӏ, дирхӏа, тӏерхьа тӏвал, лаш, ланш, кӏарас ттархь тъул маргъу дал дечиг, гӏаж гӏадж кӏверт
54 fruit пихъ пихъи, бихъи пихъи михъи йемиш цӏед, цӏедеш емиш ахъулсса ямиш цӏиргъ мейва стом сом хе̄хил
55 seed хьон шен шен кьетӏу тум гьви, гье цил, тум гьанна т́ухум дил, ццил тохум хӏу ги, генараш тесл
56 leaf тӏамах лъахиб кьол кьӏанде цӏав, кӏеж, пӏагӏаж кӏапӏи пеш чӏапӏи кӏурукӏ кӏаж ярпагъ гӏа гӏа по̄тол
57 root кьибил гьикьим гьикьиви экье мерӏ, кьачӏай, бун мякь, хӏячи, имхӏя пун, чӏарахв, дувул мархха гӏаб жжив, кьав кок орам овла дзир, садзир
58 bark (from tree) хъал хъал, макъар макъар хъали къарк кам, гӏянкӏа чкал макьара джуга́л ггали кʼапых кевстиг коаст керк
59 flower тӏегь жъинжъи джинджи ццицци тук вава цӏуьк тӏутӏи, ччуьк бычӏ куку, кюккю тӏетӏ зезаг зиза бубукӏ
60 grass хер кӏордо гьунчӏа, кӏордо жоми чӏир кьар векь, хъач уртту укьх укӏ окӏ буц буц да̄жар
61 rope квар рошан рошани рацӏцӏи, квари гатӏил гьая, чӏиъ, дигьни, гьуя еб хьхьва у́хур тӏурин туӏ тӏийриг, муш муш токӏ
62 skin тӏом бакӏол, цӏцӏуку хъали, бакӏоли хъали, цӏцӏоко хам, къарг, кьудекь, леӏ, кӏечӏ кам, кабц хам, къар бурчу къыды́къ кьирикь къека чӏор, цӏока цӏока кхакхаᴴ
63 meat гьан рикьи рикьи рикьи йакк диъ, диг як дикӏ йак йикк чура дилх, жижиг дулх дитх
64 blood би гьин гьини гьини ииъ хӏи, хӏе иви, ви оь э́ӏбыр иффи еб цӏий цӏий цӏиг
65 bone ракьа рокьи рокьи ракьи кӏараб, ирк лига, ликка кӏараб ттаркӏ кьӏыры́б йиркк баркӏ даьӏахк тӏехк дзол
66 fat (n.) кьаралъи чӏачӏилъир, чоралъир чӏаилъири, соси чаралъе мав хӏоли, хӏяли, гӏявадеш макь, хъуцӏур; чӏем аьгъушиву кӏхыш хьял, чагъ маъа мохь мухь коᴴ, са̄л, мичиᴴ
67 egg хоно кӏоркӏон кӏоркӏон хъӏану гъарагъал гидгари ккакка ккунук гъылы́гъ гугу, пелихюв гъугъ хӏоъ фуъ гагаᴴ
68 horn лълъар гъгъон къина анкӏатӏи кӏарч мукеки карч кьири, хъи кач карчӏаъ гач мӏаӏ муӏа мӏаъ
69 tail рачӏ мигъорчӏчӏу мигъорчӏчӏу калӏи руж кӏими, арги ттум, ручӏ магъ джибы́р рижв биӏтй цӏога цӏог мугӏ
70 feather хӏули лъиру щекиболӏи бугьу хӏули пӏурцӏ пяхӏул, пухӏяла цӏакул тӏиму, къув гъана́т зик, хьинцӏ кукра пелаг, перо бедарг бумбул
71 hair рас лъин матӏукӏовили кари, гъосо чӏар гъиз, чур, чурми, гъез чӏар(ар) чӏара, кӏиз чӏар, чӏарбыр куш чӏар мас, месаш мос бедж, чо, джа̄гар
72 head бетӏер мийар мийари мина кӏил бекӏ кьил бакӏ укӏу́л кӏул калле корта корт корт
73 ear гӏин гьантӏикӏа гьантӏикӏа гьанде йабур лехӏи яб вичӏи убу́р ив кӏири лерг лерг ларкӏ
74 eye бер гьаркӏу гьаркӏу кӏегьа ул хӏули вил я ул ул ул бӏаьрг бӏарг бӏаркӏ
75 nose мегӏер магьар ссункӏа мигӏа хъвяхъ къанкъ нер май хьэхь хъюхъ хъов, къов мара мераж марлъ
76 mouth кӏал кӏол кӏоли къӏели сив мухӏли, кьак сив, кьуф кьац гъал ушвъ гӏалʼ бага баге бак, чӏочӏ
77 tooth гӏус сол сол чилё силев цула свах, сас ккарччи сыс сиби сили церг царг царкӏ
78 tongue мацӏ мицӏцӏи мицӏцӏ мицӏцӏи мез мез, мец, лезми мез маз миз мелдз миз мотт мотт мотӏтӏ
79 fingernail малъ мулъа букьини милъӏо кӏиркӏ нико кек михь хьэб шшав хьубана маӏар мӏара мӏайр
80 foot хӏетӏе чукӏа, чӏекӏа чӏикӏалолъи гьикьулъир цӏцӏекӏа лакун кен бекӏ-кьяш кьуьл? бакӏччан гъил гъумпӏ мыкӏли кӏаж лаьпа, ког тӏерп, кокӏен тӏерп
81 leg хӏетӏе чукӏа чӏикӏа легъи, никва лак кьяш кӏвач, лик ччан гъил ликк гъел ког ког кокӏ
82 knee наку нико ххинкӏил мукъӏу къакъ кьукьа метӏ, кьунт ник къуа́къ кьамкь кьараца гол го гоуг
83 hand хъат рела рикьи рекьӏа хил накъ, хъат гъаб, гъил ка хыл хлин гагь, хил патак куьг кулг тӏотӏ
84 wing кваркьи кваркьа лъира лъиро хьар духьала, дукала лув хъа гъана́т хилицц, хлинцц къанат тӏам ткъам пӏӏа̄н
85 belly чехь бакӏвали ихови река фун кони руфун лякьа ухӏу́н фни вухун гай гийг гагаъ, кӏучӏ
86 guts бакь-кӏач ццула къаббокьи бакьикӏачи рудар дарг къенер, раттар хютту ру́дбыр вудар, рудраъ ичӏапат чуьйраш, лоьйхьаш че айхь
87 neck габур гару гару кӏоли гардан хъоб, хъяб гардан, кьам, хев ссурссу гарда́н хьянтӏ гардан ворт, яьӏна фоарт сакӏер
88 back мугъ мигъул мигъул ракъвалӏи кафал къакъ юкь, кьул бянивсса, бархӏ йикӏъ кьял, йирф йыӏкь букъ букъ сукӏи, йукъ
89 breast керен кока кука, лабури кьӏабу мухур михъири хур хъазам мыхы́р нанай, мухур муху накха накха тӏа̄р
90 heart ракӏ рокӏо рокӏо ракӏва иркь уркӏи рикӏ къюкӏ йикь юкӏв йикӏ дог дог докӏ
91 liver тӏул релилӏлӏи рекӏилӏи рикьӏелӏи лекь дуликӏ лекь ттиликӏ лакӏ ликӏ кӏыпʼкӏам доӏах дийхк дӏеъ
92 to drink гьекъезе цӏцӏаду цӏцӏаду цӏцӏарурулъӏа ухас ужис, ужес хъун хӏачӏлан, хӏачӏан ра́гӏас убгъус илʼогъас мала мал ме̄лъаᴴ
93 to eat кваназе икунну укину ункунулъӏа, къонулъӏа, къамунулъӏа гӏуьтӏас укес тӏуьн (нез) дукан и́ляс уьпӏюз, уьтӏюс охьанас даа даа да̄къаᴴ
94 to bite хӏанчӏизе къамму къаму къелечӏурулъӏа, къурурулъӏа кьатӏикӏас, чуркъас кьацикес жакьун, кӏасун, саралай авун кьацӏа тӏун сыс аӏас гъанцӏ апӏуб аьцайаънас цеста, цергаш йохка царгаш етт царкӏ йалъаᴴ
95 to suck цӏункӏизе боххинну, цӏцӏунну цӏцӏунну бахъӏурулъӏа супас чӏапбакьис, чӏяпбирес, чӏяпикӏес, супӏбарес фитӏинун цӏупӏа тӏун тӏу́джас ккубхъус, чъуггус (чъубггус) гехъас, одгий цӏубда ӏувда дакхаᴴ
96 to spit тузе туду, ту туйи турулъӏа туьтуь фаатас ту дахъас, туикӏес тфу авун, цуькӏуьн вигьин пув тӏун тӏу ле́ес тув апӏуб, шюш ккартӏуб тю туй кхосса, шеташ кхосса тугаш кхувса туй кхеттаᴴ
97 to vomit лагӏизе кӏаркӏашду, кӏарду кӏарду инцӏцӏаххурулъӏа хъагъилчас гьавулхъес, гӏегӏдарес кьакьумарун, экъуьчун кӏарчӏ биллан хӏу ла́ас чӏябгъюс гьапяуй гъаляас ӏетто ӏеттаде докӏ ре̄вадалар
98 to blow пузе пуду пуйло лъвелёрулъӏа, гьурулъӏа уфкъучикъас уфикӏес уф гун уф чин уӏуф а́ӏас уф апӏуб цораас хӏуп баха, мох хьекха хьекха пуа̄лъар, чубе̄радаᴴ
99 to breathe хӏухьел цӏазе гьухьелбухиду шанакъущирало, хӏухьели асси рехъурулъӏа нафас дивас гьигьикис ял къачун ссихӏ бигьин нафа́с ля́шус ачӏаккуб нафас алятас садеӏа садаха сунткадаᴴ, сунтк
100 to laugh велъизе волълъиду гьагьадалъу вадалъӏурулъӏа, йадалъӏурулъӏа, бадалъӏурулъӏа илкъас дукӏарикис, дукарикӏес, дукарвирхӏес хъуьруьн хъян якьъ а́ӏас аьлхъюб аьлкьана дела дела де̄лаᴴ
101 to see бихьизе гьагъгъиду гьаулълъири гьаригурулъӏа агвас шибаис, чебиэс акун чӏалан, ккаккан аӏгас аьбкъюв, аьркъюв, рякъюб къаджес га, са га бӏаргаго дагаᴴ
102 to hear рагӏизе анлъиду анлъу алъӏунулъӏа ун ваьс иргъис, бикьес ван атун, ван хьун баян, баллан ун а́хӏус ерхьуб, абкув, йибхьув гъажхес хаза хаза хацӏаᴴ
103 to know лъазе цӏинну цӏинну бекъӏурулъӏа хьар вьас валис, балес чирун кӏулну бикӏан а́цӏас аьгьяхьуб ацӏахьес хаа ха хаъаᴴ
104 to think пикру гьабизе, ургъизе багуду, ургъунну ургъунну, бигу унгъилёрулъӏа фикир къас пикриикӏис, гьанбиркес кьатӏун пикри бан фикр а́ӏас хиял апӏуб фикир хаьас (хес) ойла йа уйла е дакӏлавар, де̄кӏардаᴴ, дакле̄вар, даклацар
105 to smell сунтӏизе шан, шанбахиду, шунну шанбахора, шунну шванкьварурулъӏа, шванурулъӏа нии къас сунтикӏис, сунтӏикӏес ни чӏугун ссунтӏ учин ил а́ӏас ниъ ззиггуб эва къа, эва гьаъас хьожйа яха, хьожа кхета хьаж кхета хьейчӏ йа̄лъаᴴ, хьейчӏ йа̄кхаᴴ
106 to fear хӏинкъизе сирдир сирдир лъӏурулъӏа гьучӏвас урухкӏес кичӏе хьун нигьа услан гичӏ а́ӏас гучӏ апӏуб хъаӏркьыний кхера кхера ге̄зол
107 to sleep кьижизе кьихинну кьелу кьункӏунулъӏа гъархьас усис, усес ксун шанан са́хас абхус, ахус къапихьас наб йа, вижина ӏа наб е то̄хьаᴴ
108 to live гӏумру гьабизе вахунну, вукӏуду, умури, чӏаголъир дунйал джу, гьину шанносси, умру гӏуми гурулъӏа яшамиш ваьс, дуламиш ваьс хӏарис, хӏериэс уьмуьр гьалун ялапар хъанан, оьрму бутан яӏша́миш чӏейи гъудзус ешемишхьес сагъна, ыӏмыр даха даха дин хилъаᴴ, дин, денол
109 to die хвезе вучӏиду, вучӏоб, бичӏоб гьукьу вукьӏурулъӏа, йикьӏурулъӏа, бакьӏурулъӏа, бикьӏурулъӏа, рикьӏурулъӏа кӏес, кечӏмиш ваьс ибкӏис, убкӏес, вебкӏес кьин, рекьин ивчӏан йикӏи́с ликӏус, кӏус хъикӏас, раӏгьматхъа, аркӏыний, хъикӏуна дала ле далаᴴ, далиᴴ
110 to kill чӏвазе жъабу гавилу вукьӏорулъӏа, йикьӏорулъӏа, бакьӏорулъӏа, бикьӏорулъӏа, рикьӏорулъӏа кьини хьавшис , кавшес, каршес рекьин, яна кьин бивкӏлан, бивчӏан йикӏя а́ӏас йихус гикӏас вен ве дӏеваᴴ
111 to fight къеркьезе вахиду гьикьаху вухъурулъӏа, йихъурулъӏа, бухъурулъӏа, рухъурулъӏа укъас ургъис, вирхӏес, ургъес женг чӏугун, ягъунар гьалун лачӏун уклан ки́читкхас чӏибггус, кчӏихус сачахарас лата лата бухь баᴴ
112 to hunt чанадизе чониду чони джулълъири чанадилёрулъӏа гӏурч акьас гӏяирвашис, умцӏeс гъуьрч авун, гъуьрч ягъун авли уклан, хъирив агьлан [[]] хючи апӏус кьонахъя, гьаркьыний талла тӏакхе не̄йдребадалаᴴ
113 to hit кьабизе чӏинну домеви, кӏутӏичу кьварурулъӏа йирхӏас бахъас, бяхъес ягъун рищун кы́чипхыр йевус, гъевус эхаӏс, ыхъаӏс тоха тоха те̄пхаᴴ
114 to cut къотӏизе букъиду букъолълъири къерурулъӏа, букъурулъӏа атӏас балъиес, рурчес, кебердес атӏун, тукӏун кьукьлан, духълан сур а́ӏас алдабтӏус, гьарабтӏус гатхас хадо, цаста теда, даккха титӏаᴴ
115 to split бикьизе хъаболлу бохъонту бучӏорулъӏа ругӏас, аргӏас буртӏес, бутӏнадбирес, декӏарбарес паюн, чара авун дачӏин гуаӏл а́ӏас капӏус хъахас декъа, къастада декъа дахькъе̄гаᴴ
116 to stab [[]] хӏунчизе [[]] [[]] сороорулъӏа [[]] хъячӏэс, хъячбирес, къизбарес, аттахъес сухун, хусун кьутлан ы́хыс аьрхюс [[]] ӏотта ӏотта [[]]
117 to scratch хъарсизе [[]] [[]] хъасурулъӏа [[]] хъабшикес, къяббарес чухун, цӏарун ххарцив дуллан, ххяппа дуцӏин ча́ркуас цӏахуб, чӏюргъюб [[]] арс дан, маӏар таса секаш даха дахе̄хадар
118 to dig бухъизе хвару тӏинкӏумагъу батӏорулъӏа рукӏас укъис, икъес эгъуьнун дихлан (аьрщи); дуклан (ххунтӏа) лэ́йхас иригьус, уьрхъюс, уьдюхъюс аликӏарас ахка ахка, баккха, даха ахкӏаᴴ
119 swim лъим ххазе коллу келлу лълъенкьӏонулъӏа салав акьас кочӏдякьис, кӏуртӏикӏес сирнав авун гьузун хьяд а́ӏас чӏучӏуруфан, ккадаури гъягъюб гьуӏзмишхьес нека да наьк де цуладалаᴴ
120 fly боржине буру бурду вугъурулъӏа, йигъурулъӏа, багъурулъӏа, бигъурулъӏа, ригъурулъӏа гьишас арсис, арцес лув гун лехлан лэ́йчас тӏибхус, тӏирхус апихас тӏемадала гӏетта гапре̄надалаᴴ, хьале̄цдалаᴴ
121 walk вилъанхъизе волӏиду велӏиду волӏурулъӏа, елӏурулъӏа, болӏурулъӏа, ролӏурулъӏа вес вашис, вашес къекъуьн, фин занан йи́рхӏыс гъягьюс, ругъус хохарас, икарас лела, вагӏа лела ихаᴴ
122 come вачӏине вугъгъиду вуолӏо вокъӏурулъӏа, екъӏурулъӏа, бекъӏурулъӏа, рекъӏурулъӏа адес вакӏис, вакӏес атун учӏан йи́кӏыс гьюс айрес ва, хьа ва ва даъаᴴ
123 lie вегизе гиру гиду кӏонулъӏа ахъухвас хӏайсис, кайхьес, геризес къаткун утту ивхьуну икӏан а́ӏлукас дахъус къалихьас ӏилла алла чудишаᴴ
124 sit гӏодов чӏезе гьогъгъу вукӏуду мистагъу гъадукӏурулъӏа, гъадикӏурулъӏа, гъадакӏурулъӏа, гъадекӏурулъӏа аькьвас хьайис, кайэс ацукьун щяикӏан су́кьус депӏюс, деуъс гюурас хиъна ӏа вагӏа чуха̄ъаᴴ
125 stand вахъун чӏезе зуди вигъиду гьичӏчӏило йигъу къӏинурулъӏа гъузанас тӏашхьайзис, тӏашизес, айзес акъвазун ацӏан лу́зас дийикъус, дугьубжъус ипеззарас латта латта ла̄ттаᴴ
126 to turn сверизе кӏоликьу ссору, чиргишду пардоту ссорурулъӏа хабалдаркас ласухъес, ласбирес, сирухъес, сирбарес алчударун, элкъуьруьн кӏура баен бан рувхьа́ ́ӏас гьибицӏус, илтӏикӏус аликӏарас хьийзда кхастра го̄гих де̄рцӏаᴴ, го̄гих дерцӏдаᴴ
127 to fall гӏодов ккезе буккуду букку гъаде гуцӏцӏурулъӏа, гъаде гицӏцӏурулъӏа, гъаде гецӏцӏурулъӏа, гъаде гоцӏцӏурулъӏа алархьас хьайхьис, каркес, кайкес аватун агьлан лу́кас алдакус, аъхъус къаайхьас дожа тӏадала ахьдо̄жаᴴ
128 to give кьезе иччиду иччиду охьурулъӏа йес лугьис, лугес гун, вугун дулун, дуллан выс тувус гьепес дала [[]] далъаᴴ, те̄лъаᴴ
129 to hold кквезе бичxиду биччу бихьурулъӏа фацанас буцис, буцес кьун дугьан ха́къас бисус, дисус акъас латто лацца дӏе̄пӏдаᴴ, корлацдаᴴ
130 to squeeze данде къазе цӏцӏуру цӏцӏурду къинорулъӏа кечӏурхас гӏинихьис, гъяжбирес чуькьуьн, илисун чӏувин бан сичи́бгӏас чӏибкьус, чӏиркьус къичӏокварас ӏовда [[]] дахьхьачӏкъаᴴ, дахьгацӏурадаᴴ
131 to rub бацӏине чӏчӏанну берцӏцӏенну илӏилӏорулъӏа чӏир акьас суркикӏис гуьцӏун, алтадун ссуку буллан эхӏле́йтяс архус, кттатус, каратус гьакалаас хьекха [[]] дахьцӏамдаᴴ, цӏа̄шладаᴴ
132 wash чуризе абчиду арчу чорулъӏа ъӏуччанас дирцес, ицес, бирцес чуьхуьн шюшин йи́дгӏыас жжикӏус гьогъалас дила [[]] дилдаᴴ
133 to wipe бацӏине чӏчӏанну берцӏцӏенну мацӏцӏонулъӏа чӏир акьас бушкес михьин лишин тамы́зыӏын жжабкус, марцц апӏуб гьакалаас дӏахьакха [[]] дахьцӏамдаᴴ, цӏа̄шладаᴴ
134 to pull цӏазе кьанну кьанневи данурулъӏа дивас зузбакьис, битӏикӏес ялун, чӏугун кӏункӏу дуллан ки́чӏиткас ззиггус, ззивус цӏыцӏаас оза да, ийза да [[]] дахьоцӏаᴴ, дахьо̄цӏдаᴴ
135 to push цузе бисоллу бисоту бичурулъӏа ахъирхӏас гакикес, къужбирес эцягъун, хъутӏар гун щилан ки́чидхас хъиззибггус, хъиззиггус басмиш татта, долла [[]] кодалъаᴴ
136 to throw рехизе шамму шамуви зорорулъӏа, гоцӏцӏурулъӏа фаатас, алирхӏас лайбакӏис, игьес, итес гадарун, вигьин, гьалчун бутан ха́чатхӏыс гатаахьус ахас кхосса [[]] лакдаᴴ, дахьлакдаᴴ
137 to tie хьухьине бошинну бошинневи кӏарурулъӏа итӏанас бигьис, бигьес, билгьес хрун, кутӏунун дахӏлан, щащлан ху́лхас хъибтӏус, хъивижжус айтӏалас дехка де дахьдоцӏаᴴ, вашбах дотӏаᴴ, шатӏ баᴴ
138 to sew букъизе бахинну бахину къинурулъӏа дикьванас бирбес, ибес цун дурухлан ле́йгас бирхус, дирхус ихьвас тега тега абаᴴ
139 to count рикӏкӏине багуду бигулълъир бигурулъӏа, ригурулъӏа хӏисаб акьас луес, буйгӏес, лугӏес гьисабун буккин, дуккин аӏса́б а́ӏас вубхус, вухув (вурхуб) галтгас дагарда [[]] де̄кӏарда
140 to say бицине гьитӏинну, рулӏиду гьикьинну экьурулъӏа, мачунулъӏа пас бурес, гъайвикӏес, эс лугьун гъалгъа тӏун а́ӏлгас, уӏхӏу́с кӏус, ппуз, кттухуб ехес ала ала а̄лъаᴴ
141 to sing кечӏ ахӏизе кечӏи къору кечӏи къордо гьурулъӏа мани лугьун далайикес мани лугьун, лугьун балай тӏун майни́ а́ӏас мяъли урхус екӏвас лакха илли ала мокх а̄лъаᴴ
142 to play хӏазе вогъиду, роходалло вехундо вахвадурулъӏа, яхвадурулъӏа, бахвадурулъӏа, рахвадурулъӏа дурхӏас умхӏес, хӏазтайкьис къугъун туркӏу тӏун у́ӏлкӏас тамаша апӏус гьивагас ловза ловза ла̄пӏцӏаᴴ
143 to float лъедезе коллу келлу лълъенкьӏонулъӏа салав акьас чухбикӏис, кӏуртӏвикӏес сирнав авун, аькъвен? гьузуй ачин хӏяд а́ӏас лагъунди гьузмишхьес нека да [[]] химакда ле̄лаᴴ
144 to flow чвахизе чвахуниду бигъгъиду чваххунну чваххурулъӏа ъӏамкӏ ичас букӏес, дураарбукьес, жугъбикӏес авахьун экьи нан су́вхӏура литӏан, битӏал аллгьас, аллгьас арагука ладар [[]] ниагӏврев ихаᴴ
145 to freeze цӏорозе, вугьине [[]] [[]] жакъӏурулъӏа [[]] баргӏяс, биргӏес, миъ арес тӏакьун, муркӏади кьун микӏлачӏлан, бяхълан сигӏи́р миркк хьуб, аргъус [[]] гӏорада, гӏоро [[]] [[]]
146 to swell бицалъизе обахоб миса гьавахуло абахурулъӏа тӏахӏуб бимдес дакӏун урухлан то́вхыр ирппус, аьргъюс аӏптӏахий деста деста де̄стӏен
147 sun бакъ милъи милъи милъи рагъ бархӏи, берхӏи рагъ баргь вири́гъ ригъ веригъ малх малх матх
148 moon моцӏ борцӏцӏи борцӏцӏи боцӏцӏо ваз баз, бац варз, варц барз ваз вадз ваз бутт бутт бутт
149 star цӏва цӏцӏа цӏцӏвали цӏцӏвари хӏад уръи, зубари гъед цӏуку ха́дей хажж, хяд халне седа седкъа тӏӏир, тӏӏейр
150 water лъим лъен лълъени лълъени хьед шин яд (ци in ergative) щин хьяд щид, шар хьан хи хий хи
151 rain цӏад цӏцӏа цӏцӏа цӏцӏари угъал заб, марка марф, къвал гъарал уӏгӏа́л мархь, хмул гори догӏа догӏа къар
152 river гӏор гъадор, инххи багьа лъӏесса, инххе лецӏ, нецӏ хӏеркӏ вацӏ нех мыри́, ляцӏ, няцӏ нир дама ахк хий хи, а̄лзаᴴ кӏацӏкӏоᴴ алзаᴴ, цӏкъа̄р, накӏадул
153 lake хӏор игьур игьур ингьвара гӏуьр, дагар шара вир бяр гюл даггар гол ӏам ӏам губ
154 sea ралъад релъо, тенгизи лълъенссо ралъа хӏуьл урхьу гьуьл хьхьири дерья́ гьюл дерйагь хӏорд форд згӏва
155 salt цӏам цӏцӏон цӏцӏон цӏцӏани кьал зе, цце кьел цӏу кӏял кьил кьев туьха тух туйх
156 stone гамачӏ гьинцӏо, кьури гьинцӏо, кьури инчӏа гъван, кьут къаркъа къван чару даа́р гъван гъаже кхер, тӏулг кхера кхер
157 sand сали сур сур сали къум, шуьм гъум къум къун гъум гъум, симс гъум гӏум гӏум квиш
158 dust хӏур кьехва цури тата ругар, гъубар хяса, кьуна, пухӏ руг лах туз бишируг, чюрх тоз чан дом бунгал
159 earth ракь улка, рекӏкӏу хӏукмати, улка унсси жил, некъв [[[ванза]], гӏянжи чил, накьв, руг аьрщи дунье́ жжил, руг чӏиже латта лаьтта кве̄къаᴴ, мохкӏ
160 cloud накӏкӏ лерчол, гьиро гьиро гьира къири, булут, амсар къири, гъагул, къургур, дирихь циф ттурлу хя́льбы амс бупуд марха морх гӏрубел
161 fog накӏкӏ гьиро гьиродул мучӏу диф дирихь циф ттурлу гыбы́л жжиф чамра дохк дохк нисл, бурус
162 sky зоб решно решин реше зав зак, зубри цав ссав хӏъал дзав хав стигал сигале ца
163 wind гьури мочи мочи лъве тереб, кулак дягӏ гар, къай марч кула́к микӏ йелкан мох мух мох
164 snow гӏазу анзи анзи анжи ибх дяхӏи жив марххала йиз йиф йиз луо лоа лав
165 ice цӏер зар зар жари меркв миъ мурк микӏ мыкӏ мигги, миркк мик ша ша пша
166 smoke кӏкӏуй кӏкӏой кӏкӏой кӏкӏви кум гав, вера гум пуркӏу хӏум кум, гълукӏ кума кӏур кӏур кӏур, пӏе̄йпӏрузеᴴ кӏур
167 fire цӏа цӏа цӏа чӏари цӏа, цӏай цӏа цӏа, цӏай цӏу цӏей цӏа цӏа цӏе цӏи цӏе
168 ashes лахӏ, рахъу кье кье гьабу, терети руькъ палда руьхъ лах рыкӏ кӏирхъ, рюкъ йилкъ юккъ, чим йокъ йопӏкъ
169 to burn бухӏизе бикуду, бежиду цӏаторало, цӏатулълъири чӏорулъӏа угас аквас, угас рурцӏни, игес, бигес ккун ччучлан у́ӏтхӏуур, ли́кӏуур ургуб гʼоххьанаъас, гетхан даго доагаде цӏе латаᴴ, дӏаъаᴴ, акӏдаᴴ
170 road нух микъи микъи микъи ракъ гьуни, дякь рехъ ххуллу ракъ рих, рякъ йякъ некъ никъ шāр, никъ
171 mountain мегӏер бул, гъижи, рокъо бил, чӏватӏ беча сув, су дубур, дубура сув зунтту сыв, бан сив, сирт, унцӏ сива лам гув лам, те̄п, го̄рнакӏ
172 red багӏараб гьири гьири гьирида ире хӏунтӏена яру ятӏулсса и́рды ирув чӏаӏран цӏе цӏе цӏӏе̄геᴴ
173 green гӏурччинаб кӏордолӏибосо, хочи ххочи жомолӏи гъазе шиниша [[къацу] щюллисса ш́илды чрув чыван, кӏатыпен баьццара баьццара мцӏва̄ᴴ
174 yellow тӏогьилаб чакку чакку тӏигьолӏи хъуьхъе бухъутӏа хъипи хъахъисса дара́къды къархув къыӏбын можа ӏажагӏа кӏа̄пӏраш
175 white хъахӏаб гьацӏа гьацӏа башида жагвар цӏуба лацу кӏяласса джа́гарды лидзув джагваран кӏай кӏай кӏуйиᴴ
176 black чӏегӏераб бечӏедир бечӏер бачӏида кӏаре цӏудара чӏулав лухӏисса лы́хды кӏарув кӏарин ӏаьржа ӏаьржа ӏа̄рчӏин
177 night сордо релъо релъо ралъӏа гӏуьш дуги йиф хьхьу уӏш йишв, мичӏи халм буьйса бийса буйса̄
178 day къо зубу зу жо йагъ бархӏи, хӏери югъ кьини йыгь йигъ йигъ де ди де
179 year сон решин решини реше ис дус йис шин сян йис, фасл йеш, сен шо шу шо
180 warm хинаб унса унсса анссада ибгӏаф ванадеш, ванаси чими гьилисса си́гьыд манув гулман мӏаьла, мела мела чалмалиᴴ
181 cold цӏорораб содо зархуви жагьуда мекӏ бяргӏибси, бугӏярси, буххарсе къайи, мекьи дяркъюсса мы́къды мичӏлув микӏан шийла шийла пше̄лиᴴ
182 full цӏураб бицӏиб бицӏиви бечӏада ацӏуф бицӏибси, вицӏибси ацӏай бувцӏусса а́цӏыд ацӏнайюв гяцӏийн дуьззина диза дуцӏиᴴ
183 new цӏияб цӏив цӏив чӏинда цӏае, цӏиган сагаси цӏийи цӏусса цӏи́нды цӏеюв тезе, цедып керла керда цӏин
184 old хераб, басрияб вохор вохори башада, кьурада ъӏуссеф бухъна, буркьа кьуьзуь, цӏуру, сур, усур хъунав хьусса, духсса йи́сды ерсюв, кьавув йисен шира, тиша, къена шира, тиша, къаьна тишӣᴴ
185 good лъикӏаб шув, чончи шуви шода иджеф къугъаси, гӏяхӏси, ункъси хъсан ххуйсса ы́ӏхды иджув, ужжув йуджун дика, догцӏена дика гӏазе̄ᴴ
186 bad ццидахараб, квешаб тӏулу тӏулу коша чӏирхӏаф гӏяси, вайси, гӏясиси хъел квай, пис оьккисса п́исды харжжув писда, писип буьрса, вуо бирса, во мо̄ссиᴴ
187 rotten махӏцараб туриб турдиви турада утӏуф берхӏибси, верхӏибси ктӏай аьвсса сичи́д гъутӏув хъыӏчына дахкаделла дохкаданна дахкӏделн
188 dirty чорокаб хъуби, чуруки хъуби чорокада тӏакьванф бясунси, хӏегъси, чяртси кьацӏай чапалсса чяппя́лды чиркув, алацӏнайюв, кацӏнайюв чапапин бӏеха, боьха бӏеха мутӏо̄реᴴ
189 straight битӏараб битӏи бадибитӏиси битӏада дихьаф гьарси, бархьси дуьзди, цӏал тӏайласса дю́зды сагънув дюзуда нийса нийса сцӏо̄риᴴ
190 round гургинаб гургума гиргони гингада гиргенф журуга, гургур элкъвей, кварква ккурккисса ругӏу́д цӏицӏмигув, гургумув гыргыран горга герга го̄гриᴴ
191 sharp бегӏераб бари бийари багӏада хӏутте бугаси, цӏакӏси (жерши) хци дайлсса, мицӏ бусса ра́чды учӏрув, дярхнайюв экӏын ира ира ӏируᴴ
192 dull гӏантаб гъвали биарссови чорада дартӏаф кьутӏаси, къакси къуьруь къуркъасса ба́рды дуркьрув барада аьрта аьрхӏа бла̄гва
193 smooth цӏвакараб, битӏараб гьарчӏчӏи гьарчӏчӏи, битӏунниви цӏцӏвакада, битӏада шергвеф лугӏянси, гъалагси, диркьси цӏалцӏам саргьунсса на́зды аьлжжяхюв гьамаварын шера, нийса шаьра нипсиᴴ, сцӏор
194 wet биччараб битом битоми биццада ъӏашуф бемхӏурси, шинкӏаси кьежей, ламу, куьцӏей атилсса лам ад кьяшшув дуран тӏеда тӏаьда тӏӏа̄тӏеᴴ
195 dry бакъвараб бекъуб бекъуб букъада рукъуф берубси, дегъси штӏум; хъукъвай, кьурай (азерб.) кьавкьсса гӏуру́д гъерццув къурун декъа дакъа лапсин
196 correct битӏараб вутӏи вутӏунниби битӏада дузф бархьси дуьз тӏайласса дю́зды дишшув дюзна бакъа нийса нипсиᴴ
197 near гӏагараб лӏеру лӏеха хъӏинада, бакьӏихъӏессе багулив гъамси, мякьлавси, гьирабси мукьув гъансса бе́йды багахьайюв кӏане уллера, гергара, йуххера уллув, гаргара, юхера га̄рг, га̄рге
198 far рикӏкӏадаб лелолла кьелолахъи инкӏарахъилълъессе варха гӏеркъаси, гьарахъси яргъа архсса хыры́ды ярхлахьайюв акьаӏна генара гаьнара чакх, чакха̄
199 right кваранаб гьанчӏчӏил гьанна мисили гӏанцӏилӏи хӏурджал балуй, лехӏел эрчӏи урчӏахсса аӏа́рчяд харччул гьаттахъан аьтту аьтта а̄тӏтӏих
200 left квегӏаб кучӏил квасса мисири беццалӏи чеппил алгъай чапла кияхсса гады́хӏды гагул солун аьрру аьрда а̄рлих
201 at аскӏоб -инну -инну [[]] ф- мякьлаб, гьалаб, шулгӏиб, барх, -личил, -хӏели къвалав, патав, мукьув чӏарав бе́йда багахь, -хь [[]] -гахь, уллехь / йуххехь [[]] -чӏаᴴ
202 in -лъулъ, -об, -иб гьину гьину [[]] -ар -лизи, -лихӏи, -личи, бухӏнаб -а, -е, -уна/ -уни, -да -ву, -вун а́ра -ъ, -гу [[]] -чохь, йукъахь -чухьа чу, чухь
203 with цадахъ -му -ви [[]] -хъай -личибад, -личил, -цад, -гъуна, вегӏ, -лис галаз, гваз - -хад -хьри, -хь [[]] -ца [[]] -аᴴ
204 and ва, -ги -ло -ло -ла, -ля ва, -ка, -ра ва, -ра, амма ва, -ни ва н ва, -ра йе аъ, йи а йе
205 if нагагь -лъибор, -бор -булӏибор чегва эгер буде, рахли, -ли, гӏергъи эгер, ятӏа, айгьана агана э́гяр ккунш, -ш, -дарш эгер нагахь, -хь нагахьа санна хьа бакъеъ
206 because щайгурони эбдулдугуло гьикьигуло ссу чугвекьала фас пучин иличибли, сенкӏун, сенахӏену вучиз лагьайтӏа мунияту, цанчирча йи́схӏуйны швуман чунки хӏунда аьлча хӏана аьлча да̄хеъ
207 name цӏар цӏцӏер цӏцӏери цӏцӏери тур у зу тӏвар цӏа дур ччвур, цӏур, дзур до цӏе цӏи цӏе
[edit]
Swadesh lists
Individual languages
Language families, family branches, and geographic groupings
Constructed languages
Reconstructed proto-languages
(edit this template)
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Appendix:Nakh-Dagestanian_Swadesh_lists&oldid=81060528"